klp.pl
Dobrze wiedzieć
Elipsa jest to figura retoryczna, polegająca na celowym pominięciu oczywistego elementu zdania – stąd jej druga nazwa, czyli wyrzutnia. Do opuszczenia wybranej części zdania dochodzi wyłącznie wtedy, kiedy odbiorca z kontekstu może domyślić się, co nadawca miał na myśli.
Elipsa jest to figura retoryczna, polegająca na celowym pominięciu oczywistego elementu zdania – stąd jej druga nazwa, czyli wyrzutnia. Do opuszczenia wybranej części zdania dochodzi wyłącznie wtedy, kiedy odbiorca z kontekstu może domyślić się, co nadawca miał na myśli.
Elipsa jest stosowana w mowie potocznej oraz w literaturze, jako środek stylistyczny. Potocznie nazwana skrótem myślowym - ma na celu zwiększenie ekonomii i efektywności komunikacji, umożliwiając szybsze i prostsze przekazywanie informacji.
Przykłady elipsy w mowie potocznej:
"Mama wyszła z psem" (w domyśle: wyszła na spacer)
"Ojciec (w domyśle: jest) w domu?"
Elipsa kontekstowa i elipsa sytuacyjna
Elipsa kontekstowa (elipsa językowa) - pomijanie elementów zdania, które można odtworzyć z kontekstu, czyli z samej wypowiedzi lub z poprzednich wypowiedzi w tekście. Przykład: "Kto pierwszy ten lepszy" (pominięto "jest" - "Kto pierwszy, ten jest lepszy").
Elipsa sytuacyjna (elipsa pozajęzykowa) - pomijanie elementów zdania, które można odtworzyć na podstawie sytuacji, w której następuje komunikacja. Przykład: osoba wchodząca do pokoju mówi: "Ciepło tutaj". Pominięto "Jest" - "Jest ciepło tutaj".
Jak wprowadzić elipsę do wypowiedzi?
Elipsa może być wprowadzona do naszych wypowiedzi na kilka różnych sposobów.
Jednym z nich może być zastosowanie w zdaniu dopełniacza zamiast gramatycznie poprawnego biernika. Spójrz na poniższe zdanie:
"Chcesz ciasta?"
Jak widzisz, od strony gramatycznej to pytanie jest skonstruowane w sposób niepoprawny. Prawidłową formą rzeczownika ciasta (dopełniacz) powinno być bowiem ciasto (biernik). Nadawca zastosował tutaj jednak elipsę, „wyrzucając” ze zdania słowo "trochę/kawałek". W domyśle pytanie brzmi bowiem: "Chcesz kawałek ciasta?"
Drugim sposobem na wprowadzenie elipsy (tym razem w wypowiedzi pisemnej) jest zastosowanie myślnika. Zobacz poniższy przykład:
Ja pójdę po zakupy, ty – na pocztę.
Jak widzisz, zastosowany tutaj myślnik „wyrzuca” ze zdania zbędny wyraz pójdziesz. Dzięki temu tekst jest znacznie bardziej dynamiczny, a autor uniknął zbędnego powtórzenia tego samego słowa w jednym zdaniu.
Elipsa - przykłady z literatury
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, elipsa jest figurą stosowaną nie tylko w mowie potocznej, ale również jako środek stylistyczny w literaturze. Zobacz kilka przykładów jej zastosowania:
Bolesław Prus, Lalka:
– Pan baron w domu? – spytał.
– Pan baron leży chory i nikogo nie przyjmuje, bo teraz jest doktór.
Mikołaj Sęp Szarzyński, Sonet III:
Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie
Byt nasz podniebny.
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz:
A przed nim leży Fedon i żywot Katona.
Dalej Jasiński, młodzian piękny i posępny;
Obok Korsak, towarzysz jego nieodstępny:
Konstanty Ildefons Gałczyński, Kolczyki Izoldy:
Mnie idiota? Od idioty?
Sam idiota. [...]
Tadeusz Różewicz, Strach:
Wasz strach jest wielki
metafizyczny
mój mały urzędnik
z teczką
Autor: