Co to jet elipsa (wyrzutnia)?

Elipsa jest stosowana w mowie potocznej oraz w literaturze, jako środek stylistyczny. Potocznie nazwana skrótem myślowym - ma na celu zwiększenie ekonomii i efektywności komunikacji, umożliwiając szybsze i prostsze przekazywanie informacji.

Przykłady elipsy w mowie potocznej:

"Mama wyszła z psem" (w domyśle: wyszła na spacer)
"Ojciec (w domyśle: jest) w domu?"

Elipsa kontekstowa i elipsa sytuacyjna

Elipsa kontekstowa (elipsa językowa) - pomijanie elementów zdania, które można odtworzyć z kontekstu, czyli z samej wypowiedzi lub z poprzednich wypowiedzi w tekście. Przykład: "Kto pierwszy ten lepszy" (pominięto "jest" - "Kto pierwszy, ten jest lepszy").

Elipsa sytuacyjna (elipsa pozajęzykowa) - pomijanie elementów zdania, które można odtworzyć na podstawie sytuacji, w której następuje komunikacja. Przykład: osoba wchodząca do pokoju mówi: "Ciepło tutaj". Pominięto "Jest" - "Jest ciepło tutaj".

Jak wprowadzić elipsę do wypowiedzi?

Elipsa może być wprowadzona do naszych wypowiedzi na kilka różnych sposobów.

Jednym z nich może być zastosowanie w zdaniu dopełniacza zamiast gramatycznie poprawnego biernika. Spójrz na poniższe zdanie:

"Chcesz ciasta?"

Jak widzisz, od strony gramatycznej to pytanie jest skonstruowane w sposób niepoprawny. Prawidłową formą rzeczownika ciasta (dopełniacz) powinno być bowiem ciasto (biernik). Nadawca zastosował tutaj jednak elipsę, „wyrzucając” ze zdania słowo "trochę/kawałek". W domyśle pytanie brzmi bowiem: "Chcesz kawałek ciasta?"
Drugim sposobem na wprowadzenie elipsy (tym razem w wypowiedzi pisemnej) jest zastosowanie myślnika. Zobacz poniższy przykład:

Ja pójdę po zakupy, ty – na pocztę.

Jak widzisz, zastosowany tutaj myślnik „wyrzuca” ze zdania zbędny wyraz pójdziesz. Dzięki temu tekst jest znacznie bardziej dynamiczny, a autor uniknął zbędnego powtórzenia tego samego słowa w jednym zdaniu.

Elipsa - przykłady z literatury

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, elipsa jest figurą stosowaną nie tylko w mowie potocznej, ale również jako środek stylistyczny w literaturze. Zobacz kilka przykładów jej zastosowania:

Bolesław Prus, Lalka:

– Pan baron w domu? – spytał.
– Pan baron leży chory i nikogo nie przyjmuje, bo teraz jest doktór.

Mikołaj Sęp Szarzyński, Sonet III:

Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie
Byt nasz podniebny.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz:

A przed nim leży Fedon i żywot Katona.
Dalej Jasiński, młodzian piękny i posępny;
Obok Korsak, towarzysz jego nieodstępny:

Konstanty Ildefons Gałczyński, Kolczyki Izoldy:

Mnie idiota? Od idioty?
Sam idiota. [...]

Tadeusz Różewicz, Strach:

Wasz strach jest wielki
metafizyczny
mój mały urzędnik
z teczką

  Dowiedz się więcej