Kalendarium polskiego pozytywizmu

Pozytywizm w Polsce

1863
· Wybucha powstanie styczniowe Polaków przeciwko Imperium Rosyjskiemu.
· Artur Grottger, choć nie widzi powstania styczniowego, tworzy z wyobraźni wstrząsający cykl Polonia, złożony z 9 rysunków.
· Powstaje „Wędrowiec” - polski ilustrowany tygodnik o tematyce podróżniczo-geograficznej a następnie społeczno-kulturalnej. Zakłada go Józef Unger.
· Józef Ignacy Kraszewski publikuje książkę Dziecię Starego Miasta.

1864
· Powstanie styczniowe upada.
· Car wydaje ukaz o uwłaszczeniu chłopów.
· Autonomia Królestwa Polskiego zostaje zlikwidowana.
· Jan Matejko, najwybitniejszy polski twórca obrazów historycznych i batalistycznych maluje obraz olejny na płótnie, zatytułowany Kazanie Skargi. Dzieło można podziwiać na Zamku Królewskim w Warszawie.
· Artur Grottger tworzy cykl Litania.
· Poeta Adam Asnyk publikuje zbiór wierszy Sen grobów.
· Józef Ignacy Kraszewski wydaje głośny utwór Szpieg.

1865
· Stanisław Moniuszko komponuje operę w czterech aktach, do której libretto pisze Jan Chęciński. Jej tytuł brzmi Straszny dwór.
· Kamil Cyprian Norwid publikuje swe utwory: Fortepian Szopena, Vade-mecum.
· Józef Ignacy Kraszewski oddaje pod osąd czytelników dzieło zatytułowane Rzym za Nerona.

1866
· 28-letni Jan Matejko maluje obraz Rejtan, przedstawiający protest Tadeusza Rejtana.
· Powstaje „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych” – warszawski tygodnik pod redakcją Adama Wiślickiego.
· Józef Szujski oddaje do druku swe czterotomowe historyczne dzieło Dzieje Polski (t. I Piastowie, t. II Jagiellonowie, t. III-IV Królowie wolno obrani).
· Eliza Orzeszkowa publikuje debiutanckie opowiadanie Obrazek z lat głodowych.

1867
· Galicja otrzymuje autonomię.
· Umiera Artur Grottger, polski malarz, jeden z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim, ilustrator, rysownik, znany z cyklu obrazów o powstaniu styczniowym.

1869
· Zostaje zamknięta Szkoła Główna. Na jej miejsce powstaje rosyjski uniwersytet w Warszawie.
· „Przegląd Polski” zaczyna drukować pamflet o charakterze politycznym, zatytułowany Teka Stańczyka. Jego autorami są Józef Szujski, Stanisław Tarnowski, Ludwik Wodzicki i Stanisław Koźmian. Liczy dwadzieścia listów, pisanych przez fikcyjne postacie, opowiadających o sprawach aktualnych.
· W Raperswilu powstaje Muzeum Narodowe Polskie.
· Kamil Cyprian Norwid publikuje poemat Rzecz o wolności słowa.

1870
· Henryk Wieniawski komponuje Koncert skrzypcowy d-moll.
· Eliza Orzeszkowa ogłasza swoje Kilka słów o kobietach. Pisze tam między innymi: „Mało zapewne w wieku, w którym żyjemy, znajduje się ludzi, co by w teorii zaprzeczali temu, że kobieta równym mężczyźnie jest człowiekiem. Tyle wreszcie i tak długo pisano i mówiono o tej elementarnej prawdzie, której jednak ludziom tak trudno się nauczyć, że dziś, gdyby ktokolwiek i powątpiewał o niej, skryłby w sobie to powątpiewanie nie chcąc narazić się na nazwę zacofanego człowieka. Ogólnie więc, z przekonaniem lub z pozorem przekonania, powtarzają wszyscy, że kobieta równym jest mężczyźnie człowiekiem (…)”.
· Jan Lam wydaje Koroniarza w Galicji – historię urozmaiconą wątkami satyrycznymi, odzwierciedlającą stosunki panujące między mieszkańcami różnych zaborów.
· Teofil Lenartowicz publikuje zbiór swych wierszy, zatytułowany Albumy włoskie.

1871
· Powstaje Akademia Umiejętności w Krakowie.
· Felicjan Faleński publikuje tom wierszy Odgłosy z gór, w którym wprowadza do poezji polskiej przyrodę tatrzańską.

1872
· W Warszawie umiera Stanisław Moniuszko.
· Powstaje „Niwa” - dwutygodnik naukowy, literacki i artystyczny, wydawany w Warszawie pod redakcją Juliusza Schonmama, Mścisława Godlewskiego (1846-1908), Aleksandra Rembowskiego, Józefa Drzewieckiego i Bohdana Popławskiego.
· Aleksander Świętochowski ogłasza manifest pozytywistyczny, zatytułowany My i Wy .
· Bolesław Prus publikuje swoje Listy ze starego obozu.
· Badacz literatury Piotr Chmielowski oddaje w ręce czytelników książkę Niemoralność w literaturze.
· Adam Asnyk ogłasza tom wierszy Poezje, seria II.
· Kamil Cyprian Norwid kończy Pierścień wielkiej damy, dramat nazywany przez niego w wywiadach „białą tragedią”.

1873
· W zaborze pruskim rozpoczyna się polityka „Kulturkampf”.
· Aleksander Świętochowski publikuje kolejny ważny artykuł, zawierający poglądy publicysty i pisarza - Praca u podstaw.
· Piotr Chmielowski powiększa zbiór pism krytycznych. W artykule Utylitaryzm w literaturze wyraża swe negatywne poglądy na temat literatury romantycznej.
· Józef Ignacy Kraszewski wydaje dwa ważne utwory: Hrabina Cosec oraz Morituri.
· Zwolenniczka emancypacji kobiet - Eliza Orzeszkowa – ogłasza swą powieść Marta, w której opisuje zmagania młodej wdowy, wychowującej samotnie dziecko, ze światem, w którym rolą kobiety było prowadzenie domu.

1874
· Maksymilian Gierymski kończy obraz Pikieta powstańcza.

1875
· Józef Chełmoński wystawia płótno zatytułowane Babie lato. Obraz przedstawia pastwisko i leżącą młodą wiejską dziewczynę, ubraną w ukraiński strój, która wyciągniętą ręką chwyta fruwające w powietrzu pasma babiego lata.
· Józef Ignacy Kraszewski publikuje utwór Brühl.

1876
· W Rzymie Henryk Siemiradzki maluje obraz olejny Pochodnie Nerona, obecnie eksponowany jest w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
· Feliks Krupiński publikuje artykuł Romantyzm i jego skutki, będący zbiorem poglądów autora.
· Czołowy publicysta epoki Aleksander Świętochowski wydaje esej Dumania pesymisty.
· Umiera Aleksander Fredro.
· Józef Ignacy Kraszewski kończy Starą baśń, poświęconą pradziejom Polski. Akcja rozgrywa się w IX wieku, gdy miejsce księcia Popiela zajęła dynastia Piastów.
· Henryk Sienkiewicz publikuje swe Listy z podróży do Ameryki.

1877
· Autor Trylogii wydaje nowelę Szkice węglem.

1878
· Jan Matejko po sześciu latach pracy oddaje widzom obraz Bitwa pod Grunwaldem.
· Aleksander Świętochowski ogłasza artykuł Socjalizm i jego błędy.
· Eliza Orzeszkowa publikuje powieść Meir Ezofowicz, ukazującą socjologiczny obraz małego żydowskiego miasteczka w Polsce.
· Swój poetycki debiut ma Maria Konopnicka.

1879
· W Krakowie powstaje Muzeum Narodowe.
· Historyk Michał Bobrzyński publikuje Dzieje Polski.
· Eliza Orzeszkowa uzupełnia historię literatury książką O powieściach T. T. Jeża.
· Swój jubileusz obchodzi Józef Ignacy Kraszewski.

1880
· W Krakowie ma miejsce I Zjazd Historyczny.
· Eliza Orzeszkowa publikuje kolejny artykuł dotyczący problemów narodowo-społeczno-kulturowych - Patriotyzm i kosmopolityzm.
· Autor Lalki oddaje do druku nowelę Anielka.
· Henryk Sienkiewicz kończy nowelę Za chlebem, na podstawie której powstaje libretto do opery Konstantego Górskiego.

1881
· Czterdziestu pięciu ludzi polityki, nauki i kultury zakłada Kasę im. Józefa Mianowskiego, będącą Fundacją Popierania Nauki .
· Józef Chełmoński, przedstawiciel polskiego malarstwa realistycznego kończy obraz Czwórka.
· Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli realizmu, prekursor luministycznych i kolorystycznych eksperymentów w malarstwie polskim końca XIX w. Aleksander Gierymski ujawnia swój obraz Żydówka z pomarańczami.
· Piotr Chmielowski oddaje do druku kolejne ważne dzieło analizujące polską literaturę. Jego tytuł brzmi Zarys literatury polskiej z ostatnich lat szesnastu.
· Aleksander Świętochowski publikuje Wskazania polityczne.
· Pisarka Maria Konopnicka wydaje zbiór wierszy Poezje, I seria.
· Dramaturg i powieściopisarz Michał Bałucki oddaje do druku komedię Grube ryby.

1882
· Ludwik Waryński zakłada w Warszawie Wielki Proletariat, nazywany inaczej Międzynarodową Socjalno-Rewolucyjną Partią Proletariat. Jest to pierwsza polska partia robotnicza, opierająca się na założeniach marksizmu.
· Jan Matejko kończy obraz Hołd pruski, przedstawiający hołd złożony przez Albrechta Hohenzollerna 10 kwietnia 1525 roku.
· Powstaje „Słowo” i petersburski „Kraj”.
· Henryk Sienkiewicz publikuje dwa opowiadania: Latarnik oraz Bartek Zwycięzca.

1883
· Dwudziestoletni Jacek Malczewski kończy obraz Śmierć Elenai. Dzieło nawiązuje do poematu Juliusza Słowackiego Anhelli, w którym poeta opisuje tragedię powstańców listopadowych zesłanych na Sybir. Płótno można podziwiać w Muzeum Narodowym w Krakowie.
· Jan Matejko upamiętnia zwycięstwo wojsk i wodza polskiego na obrazie Sobieski pod Wiedniem.
· Polskim uczonym – fizykowi Zygmuntowi Wróblewskiemu i chemikowi Karolowi Olszewskiemu udaje się skroplić powietrze.
· Umiera Norwid.
· Henryk Sienkiewicz publikuje pierwszą część Trylogii - Ogniem i mieczem.

1884
· We Lwowie odbywa się zjazd naukowo-literacki im. J. Kochanowskiego.
· Bolesław Prus publikuje Omyłkę.
· Antoni Sygietyński oddaje do druku książkę Na skałach Calvados. Jest to powieść z życia normandzkich rybaków.

1885
· Eliza Orzeszkowa kończy Dziurdziów - powieść naturalistyczną określaną mianem „studium społecznego”.
· Bolesław Prus publikuje Placówkę, opartą na trzech wątkach: kolonizacja niemiecka na ziemiach polskich, życie chłopa w 2. połowie XIX wieku oraz jego walka o utrzymanie ziemi.

1886
· W zaborze pruskim powstaje Komisja Kolonizacyjna założona przez władze niemieckie, z inicjatywy Otto von Bismarcka. Jej zadaniem było wykupywanie ziemi od polskiej szlachty i chłopów oraz osadzanie na niej przybyszów z Niemiec.
· Henryk Sienkiewicz wydaje drugą część cyklu Trylogia – Potop.

1887
· Powstaje warszawskie pismo „Życie”.
· Umiera Józef Ignacy Kraszewski.
· Eliza Orzeszkowa kończy opowieść o miłości Justyny Orzelskiej i Janka Bohatyrowicza - Nad Niemnem.

1888
· Henryk Sienkiewicz zamyka swój cykl częścią Pan Wołodyjowski.
· Eliza Orzeszkowa wydaje utrzymany w kręgu psychologicznych problemów utwór Cham.
· Maria Konopnicka publikuje Cztery nowele.
· Gabriela Zapolska kończy utwór dramatyczny Żabusia.

1889
· Umiera Ludwik Waryński - działacz i ideolog polskiego ruchu socjalistycznego.
· Henryk Sienkiewicz publikuje szkic eseistyczny O powieści historycznej.
· Bolesław Prus kończy swą najsłynniejszą powieść - Lalkę.
· Swój debiut tomem wierszy Poezje ma Jan Kasprowicz, późniejszy poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz, związany z naturalizmem, symbolizmem oraz ekspresjonizmem.

1890
· Zwłoki Adama Mickiewicza zostają złożone na Wawelu.

1891
· Dla uczczenia 100-lecia Konstytucji 3 Maja w Galicji zostaje założone Towarzystwo Szkoły Ludowej, organizacja stawiająca sobie za cel rozwój oświaty wśród ludu. Pierwszym prezesem został Adam Asnyk.
· Stanisław Witkiewicz publikuje utwór Sztuka i krytyka u nas.
· Henryk Sienkiewicz oddaje do druku powieść Bez dogmatu, będącą zapisem nieszczęśliwej miłości młodego dekadenta.
· Kazimierz Tetmajer wydaje tom Poezje.
· Stefan Żeromski kończy opowiadanie o losach pewnego lekarza i nauczycielki. Daje mu tytuł Siłaczka.

1892
· Powstaje PPS - polska partia polityczna o charakterze niepodległościowym, socjalistycznym i pracowniczym.
· Umiera Jan Matejko.
· Henryk Sienkiewicz publikuje Listy z Afryki, będące zapisem jego przemyśleń poczynionych podczas podróży.
· Felicjan Faleński kończy zbiór wierszy Meandry.

1893
· Powstaje tajna, działająca we wszystkich trzech zaborach organizacja polityczna, nazwana Ligą Narodową.
· We Lwowie odbywa się Wystawa Krajowa.
· Władysław Podkowiński kończy swój kontrowersyjny obraz Szał uniesień. Niszczy go jednak, ponieważ odbiorcy cały czas krytykują płótno. Obraz zostaje odnowiony po śmierci Podkowińskiego, a obecnie jest własnością Muzeum Narodowego w Krakowie.
· Bolesław Prus pisze powieść Emancypantki.
· Gabriela Zapolska oddaje do druku cykl opowiadań Menażeria ludzka.

1894
· W zaborze pruskim powstaje Hakata, organizacja mająca na celu ostateczną germanizację ziem polskich.
· Jan Styka i Wojciech Kossak kończą Panoramę racławicką, przedstawiającą bitwę pod Racławicami, w której wojska polskie pokonały rosyjskie. Płótno ma długość 114 metrów oraz wysokość 15.
· Henryk Sienkiewicz publikuje Rodzinę Połanieckich.
· Adam Asnyk wydaje zbiór poezji Nad głębiami.

1895
· W Galicji powstaje Stronnictwo Ludowe - polska chłopska partia polityczna.
· Aleksander Gierymski kończy głośny obraz Trumna chłopska.
· Stanisław Wyspiański zajmuje się polichromią w kościele Franciszkanów w Krakowie.
· Stefan Żeromski publikuje nowelę Rozdzióbią nas kruki, wrony…

1896
· Publicysta Aleksander Świętochowski dzieli się poglądami w artykule Poeta jako człowiek pierwotny.
· Henryk Sienkiewicz oddaje do druku powieść Quo vadis.
· Bolesław Prus kończy pracę nad Faraonem.
· Władysław Stanisław Reymont publikuje powieść Komediantka, napisaną na podstawie własnych teatralnych przeżyć i doświadczeń. Bohaterką jest Janka Orłowska.

1897
· Powstaje Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne (endecja) z Romanem Dmowskim na czele.
· Stanisław Wyspiański kończy dramat Legenda.

1898
· W Warszawie odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza.
· Powstaje Politechnika Warszawska.
· Adam Górski publikuje książkę Młoda Polska.
· Stefan Żeromski oddaje do druku powieść Syzyfowe prace.
· Stanisław Wyspiański wydaje dramat Warszawianka, będący komentarzem powstania listopadowego.
· Poeta Jan Kasprowicz ujmuje swe poglądy w Krzaku dzikiej róży. Po tym tomie będzie zaliczany do kręgu symbolistów.

1899
· Stanisław Przybyszewski publikuje utwór Confiteor, głośny manifest, który zdaniem wielu zapoczątkował epokę Młodej Polski.
· Stanisław Władysław Reymont kończy powieść Ziemia obiecana, na podstawie której Andrzej Wajda nakręci kilkadziesiąt lat później doskonały serial i film w gwiazdorskiej obsadzie.
· Jan August Kisielewski, polski dramatopisarz, znawca i krytyk teatralny, eseista związany z kabaretem Zielonego Balonika, oddaje do druku komediodramat realistyczny Karykatury.
· Lucjan Rydel pisze Zaczarowane koło - baśń dramatyczną na podstawie której Konstanty Górski komponuje poemat symfoniczny pod tym samym tytułem.

1900
· Powstaje SDKPiL (Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy) - polska marksistowska partia polityczna.
· Józef Chełmoński kończy obraz Bociany.
· Henryk Sienkiewicz kończy Krzyżaków.
· Stefan Żeromski publikuje Ludzi bezdomnych, książkę zawierającą historię społecznika, doktora Tomasza Judyma.
· Adolf Dygasiński oddaje do druku Zająca. Utwór jest uważany za szczytowe osiągnięcie naturalizmu polskiego.
· Stanisław Wyspiański publikuje dramat Legion.

  Dowiedz się więcej