Tło historyczne pozytywizmu

Pozytywizm wobec romantyzmu
Krytyczny stosunek do przeszłości stał się dla nowego pokolenia twórców, tzw. „młodych”, ideologiczną podstawową. Generacja popowstaniowa wykształciła nowy światopogląd, zupełnie odmienny do znanego z romantyzmu. Jednak jak podaje Michał Kuziak: „Stosunek pozytywistów do romantyków nie jest jednak jednoznacznie potępiający. »Młodzi« występowali przede wszystkim przeciw romantycznemu światopoglądowi (np.... więcej

Pokolenie Szkoły Głównej
Szkoła Główna była w drugiej połowie XIX wieku jedyną warszawką uczelnią wyższą o profilu humanistyczno-przyrodniczym. Większość z przedstawicieli pokolenia „młodych” właśnie tam pobierała nauki. Wychowankowie Szkoły Głównej to pokolenie, które przyszło na świat w latach czterdziestych XIX wieku i debiutowało literacko w latach 1865-1870, przeważnie na łamach „Przeglądu Tygodniowego” pod redakcją... więcej

„Wiek pary i elektryczności”
Połowa wieku XIX obfitowała w wielkie zmiany cywilizacyjne. Powstały wówczas zupełnie nowe stosunki społeczne i ekonomiczne. Mieszkańcy miast, jak i one same uległy nieodwracalnym przeobrażeniom wewnętrznym i zewnętrznym. Ówczesny człowiek, otoczony przez owoce rewolucji technicznej musiał na nowo uczyć się pracować, wypoczywać, jednym słowem żyć. Kapitalistyczny ustrój, którego motorem napędowym stał się rynek, wykształcił... więcej

Sytuacja polityczna w trzech zaborach
Ludność zamieszkująca zabór rosyjski, nazywany już nie Królestwem Polskim, lecz Krajem Przywiślańskim, poddawana była brutalnej rusyfikacji. Była ona bezpośrednim efektem upadku powstania styczniowego. W latach 1864-1914 oficjalnie obowiązywał na tym terenie stan wojenny. W omawianym okresie cenzura rosyjska miała prawo do tłamszenia wolności słowa, a w polskich szkołach język rosyjski całkowicie wyparł polszczyznę. Szkoła... więcej

Powstanie styczniowe na kartach utworów pozytywistycznych
Powstanie styczniowe z 1863 roku, a raczej jego sromotny upadek, wyznacza historyczną granicę rozpoczęcia pozytywizmu. „Młodzi”, czyli reprezentanci pierwszego pokolenia pozytywistów, w bardzo czytelny sposób potępili krwawą metodę odzyskania niepodległości. Ich niechęć wobec powstania wynikała z bardzo prostej przyczyny, większość z nich czynnie w nim uczestniczyła. Najwybitniejsi pozytywiści, tacy jak Bolesław Prus,... więcej