Polscy pozytywiści przedstawili wyniszczonemu, popowstaniowemu społeczeństwu nowatorski program. „Program zewnętrznie nieefektowny, narażający to pokolenie na zarzuty oportunizmu, ograniczoności, a nawet zdrady. Pozytywistyczni ideologowie odrzucili bowiem zasadnicze hasła romantyczne, każąc mierzyć siły na zamiary i według aktualnych możliwości. Za najważniejsze uznano zasady przetrwania i regeneracji sił narodowych. Dla nich poszukiwano argumentów w ówczesnym światopoglądzie i koncepcjach naukowych”, pisze Bujnicki
„U nas, pomimo, że wrodzona łagodność narodu nie posługiwała się nigdy wyrafinowanym tyraństwem (…), postępowanie jednak obywateli z włościanami nie miało nic wspólnego z ojcostwem i opieką. Zawsze pojedynczymi wyrazami tych proporcji był przesąd, szlachecka buta, pogarda, niedbalstwo, a często ekonomskie baty. I dlatego, jeżeli wykładnik dzisiejszych... więcej
W pracy u podstaw chodziło w głównej mierze o edukację, natomiast w pracy organicznej... więcej
Starali się oni z całych sił zwalczać panujące wciąż przejawy antysemityzmu. „Poważam się twierdzić, że wyłączając nieliczną grupę istotnie śmiałych pisarzy i obywateli, sądy nasze o Żydach są płytkie, źle... więcej
Praca u podstaw
Jedno z dwóch podstawowych haseł polskiego pozytywizmu, obok pracy organicznej.„U nas, pomimo, że wrodzona łagodność narodu nie posługiwała się nigdy wyrafinowanym tyraństwem (…), postępowanie jednak obywateli z włościanami nie miało nic wspólnego z ojcostwem i opieką. Zawsze pojedynczymi wyrazami tych proporcji był przesąd, szlachecka buta, pogarda, niedbalstwo, a często ekonomskie baty. I dlatego, jeżeli wykładnik dzisiejszych... więcej
Praca organiczna
Postulat pracy organicznej jest ściśle powiązany z pracą u podstaw. Główne założenie tego elementu programu pozytywistów opierało się na teorii pojmowania całego społeczeństwa jako jednego wielkiego organizmu. W myśl tej koncepcji wszystkie części składowe owego organizmu musiały współgrać ze sobą w sposób harmonijny i uporządkowany.W pracy u podstaw chodziło w głównej mierze o edukację, natomiast w pracy organicznej... więcej
Emancypacja kobiet
„Mało zapewne w wieku, w którym żyjemy, znajduje się ludzi, co by w teorii zaprzeczali temu, że kobieta równym mężczyźnie jest człowiekiem. Tyle wreszcie i tak długo pisano i mówiono o tej elementarnej prawdzie, której jednak ludziom tak trudno się nauczyć, że dziś, gdyby ktokolwiek i powątpiewał o niej, skryłby w sobie to powątpiewanie nie chcąc narazić się na nazwę zacofanego człowieka. Ogólnie więc, z przekonaniem... więcejKwestia żydowska
Pozytywiści jasno i jednogłośnie opowiedzieli się za asymilacją Żydów. O „zawikłanej, wielostronnej, kolcami zjeżonej kwestii żydowskiej” dużo pisała Eliza Orzeszkowa, a także Bolesław Prus.Starali się oni z całych sił zwalczać panujące wciąż przejawy antysemityzmu. „Poważam się twierdzić, że wyłączając nieliczną grupę istotnie śmiałych pisarzy i obywateli, sądy nasze o Żydach są płytkie, źle... więcej