Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Ludność zamieszkująca zabór rosyjski, nazywany już nie Królestwem Polskim, lecz Krajem Przywiślańskim, poddawana była brutalnej rusyfikacji. Była ona bezpośrednim efektem upadku powstania styczniowego. W latach 1864-1914 oficjalnie obowiązywał na tym terenie stan wojenny. W omawianym okresie cenzura rosyjska miała prawo do tłamszenia wolności słowa, a w polskich szkołach język rosyjski całkowicie wyparł polszczyznę. Szkoła Główna została przekształcona w Carski Uniwersytet Warszawski.

Jednak nie były to jedyne konsekwencje za próbę wyzwolenia się spod niewoli. Polska szlachta została bardzo wysoko opodatkowana, ziemie rozparcelowane, wszelkie możliwe stanowiska urzędowe obsadzone przez Rosjan. Wszelkie przejawy autonomii, jakimi mogły się cieszyć ziemie Królestwa Polskiego zostały brutalnie odebrane.
Dodatkowo car w 1864 roku, aby skonfliktować chłopów ze szlachtą wydał nakaz uwłaszczenia tych pierwszych. Przez to przedstawiciele najniższej warstwy społecznej stracili zapał do walki o niepodległość, ponieważ wreszcie zyskali upragnioną wolność osobistą. Z czasem okazało się, iż dekret carski był dla chłopów wyrokiem skazującym ich na nędzę. Uwłaszczenie zapoczątkowało migrację „za chlebem” mieszkańców wsi do ośrodków miejskich lub za granicę (popularne wówczas stały się wyjazdy emigracyjne do Ameryki). W miastach, dzięki napływowi ludności wiejskiej, powstała nowa grupa społeczna – proletariat.

Nie tylko najubożsi, ale i „wysadzeni z siodła”, czyli pozbawieni majątku szlachcice, musieli ratować się ucieczką do miast. Dzięki temu powstała inna warstwa społeczna – inteligencja, zajmująca się takimi profesjami jak: dziennikarstwo, nauczycielstwo, medycyna czy adwokatura.

Jeśli w zaborze rosyjskim intensyfikacji uległ proces rusyfikacji polskiego społeczeństwa, to w zaborze pruskim analogicznie nasiliła się germanizacja. Kulturkampf, czyli zapoczątkowana przez kanclerza Bismarcka walka o kulturę niemiecką, oznaczała represję oraz ucisk wobec wszelkich przejawów polskości. Wszystkie najważniejsze stanowiska na ziemiach zaboru zostały obsadzone niemieckimi urzędnikami, w szkołach obowiązywał tylko język niemiecki. Obiektem ataku stał się również Kościół katolicki, ponieważ był on ostatnim bastionem kultury i tradycji polskiej.

W odróżnieniu do dwóch pozostałych zaborów, które były zarządzane tzw. silną ręką, ziemie zaboru austriackiego cieszyły się względną autonomią. Na ziemiach Galicji funkcjonowały nie tylko uniwersytety (krakowski i lwowski), ale również teatry. Cenzura austriacka nie była tak szczelna jak rosyjska czy pruska, dlatego też galicyjscy artyści mogli swobodnie tworzyć. Również w odróżnieniu do pozostałych zaborów, w austriackim wszędzie obecny był język polski.

Ogólna sytuacja społeczno-polityczna ziem polskich w latach 1864-1894 charakteryzowała się widocznymi przemianami. Zniewolona Polska wkroczyła w fazę rozwiniętego kapitalizmu. Nastąpił wyraźny przyrost ludności miejskiej, powstały nowe klasy społeczne – proletariat, burżuazja i inteligencja. Procesy te nie przebiegały jednak równocześnie i tak samo w poszczególnych zaborach. W żadnym z nich kapitalizm nie rozwinął się w pełni.

Najbardziej rozwiniętym ekonomicznie był zabór pruski, głównie dzięki zagłębiu śląskiemu i Wielkopolsce, cieszącej się najlepiej rozwiniętą kulturą rolną. Wyraźna przewaga ziem zachodnich nad pozostałymi dawnymi terenami polskimi wynikała z faktu, iż Prusy Bismarcka uczyniły z nich swoje zaplecze rolniczo-energetyczne. Natomiast najuboższym był zabór austriacki, który nie dość, że był przeludniony to na dodatek poziom jego uprzemysłowienia był znikomy. Najwszechstronniej rozwiniętym okazał się być zabór rosyjski.
Jak pisze Henryk Markiewicz: „Depresja wywołana klęską powstania 1863 roku, czasowe wyczerpanie możliwości rewolucyjnych chłopstwa, interesy ekonomiczne i obawy społeczne klas posiadających, przymierze polityczne państw zaborczych i ogólna stabilizacja polityczna w Europie – oto splot czynników, który sprawił, że w okresie popowstaniowym zbrojna walka o niepodległość stała się praktycznie niemożliwa”.



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Za chlebem - streszczenie noweli Henryka Sienkiewicza
2  Nazwa epoki
3  Kwestia żydowska