Dadaizm i surrealizm w sztuce

Wykpienie największych wartości społeczeństwa, które doprowadziło do wybuchu I wojny światowej. Taki cel stawiało sobie awangardowe ugrupowania artystyczne działające w nurcie dadaizmu. Swoją oryginalną zawdzięcza on właściwie przypadkowi. Powszechnie przyjęło się, że termin pochodzi od francuskiego słowa „dada” określającego drewnianą zabawkę. Rumuński poeta Tristan Tzara wybrał je „na chybił trafił” ze słownika, aby w taki właśnie przypadkowy sposób nazwać nowopowstały nurt.

Dadaizm w Stanach Zjednoczonych nazywany jest anty-sztuką. Amerykański termin najlepiej oddaje specyfikę i główne założenia nurtu. Podstawowym zadaniem dadaistów było szokowanie widzów nie tyle wyglądem swoich dzieł, co ich bezsensownością. Główną inspiracją dla ich twórczości były przedmioty codziennego użytku.

Nie bez znaczenia jest miejsce, w którym powstało ugrupowanie. W 1916 roku neutralna Szwajcaria stanowiła schronienie dla wielu intelektualistów. Właśnie w Zurychu powstał artystyczny klub o nazwie Cabaret Voltaire, gdzie emigranci z całej Europy mogli wyrazić swój protest przeciwko sytuacji na kontynencie.

Dadaizm pozostawiał twórcom całkowitą dowolność w tworzeniu. Nie posiadał on specyficznych założeń teoretycznych poza tym, że miał szokować. Dadaiści nie uznawali żadnych wartości, co wyrażało się między innymi tym, że kopiowali dzieła innych artystów lekko je przerabiając. Najsłynniejszym artystą tego nurtu był Marcel Duchamp. Jednym z najsłynniejszych jego dzieł jest m.in. reprodukcja Mona Lisy Leonardo da Vinci z domalowanymi wąsami. Równie słynnym „dziełem” Duchampa jest rzeźba Fontanna, która w rzeczywistości jest pisuarem.

Do najsłynniejszych dadaistów zalicza się właśnie Marcela Duchampa, Francisa Picabię, Maxa Ernsta, Hansa Arpa, a także poetę Guillaume Apollinaire’a.

Dadaizm „umarł śmiercią naturalną” w 1922 roku. Koncepcja absolutnej wolności i szokowania za wszelką cenę okazała się zbyt nużąca i hamująca rozwój artystów. Wielu dadaistów zasiliło szeregi surrealistów.

W 1924 roku rozczarowany dadaizmem Andre Breton opublikował Manifest surrealizmu, w którym pisał:

Surrealizm nie jest formą poetycką. Jest krzykiem duszy, która zwraca się ku samej sobie i jest rozpaczliwie zdecydowana zniszczyć swe pęta.

Awangardowy ruch artystyczny skupiał twórców zarówno abstrakcjonistycznych, jak i realistów. W jego szeregach znajdowali się tacy wielcy malarze jak Salwador Dali, Joan Miro, Hans Arp, Max Ernst, Marcel Duchamp czy Paul Klee.

Artystyczną koncepcję sztuki surrealistycznej oddają słowa Agnieszki Krawczyń (autorki jednego z opracowań epoki):

Dla malarzy surrealistów bardzo ważnym tworzywem były sny. Odtwarzanie rzeczywistości dokładnie, realistycznie, ale umieszczając ją w fantastycznej scenerii. Świat pokazywany przez twórców tego kierunku był niepokojący, tajemniczy, zalany księżycowym blaskiem. Częstym motywem były ruiny, wyludnione miasta, puste przecznice. Fascynacja snami jest ściśle związana z teorią podświadomości Zygmunta Freuda.

Surrealizm stawał się coraz bardziej popularny na całym świecie w latach trzydziestych. Grupy surrealistów powstawały w nie tylko w Wielkiej Brytanii, USA, ale także w Japonii, Ameryce Południowej, na Karaibach i w Meksyku.

Salwador Dali dołączył do ugrupowania w 1929 roku i walnie przyczynił się do popularyzacji surrealizmu w latach 1930-1935. Dziś jest on uważany za największego twórcę tego nurtu, a jego dzieło Trwałość pamięci z charakterystycznymi „sflaczałymi” zegarami zwisającymi z drzewa to sztandarowe dzieło surrealizmu. Przyglądając się jego dziełom można odnieść nieodparte wrażenie, że założeniem surrealizmu nie było (tak jak w przypadku dadaizmu) szokować widza, ale go zadziwić.

  Dowiedz się więcej