klp.plWyjaśnienie terminu
Termin „psychologizm” został zaczerpnięty z języka greckiego, a dokładniej ze słowa psyche, oznaczającego „duszę”, „życie”. Określono nim te poglądy z różnych dziedzin nauki (np. pedagogika, teoria literatury, filozofia), w którym uważa, się, że motywacje psychologiczne decydują o każdym aspekcie życia czy sztuki.
Założenia
Ten nurt w prozie i XX-wiecznym dramacie na pierwsze miejsce wysuwa analizę psychiki bohatera, jego motywacji, potrzeb, poglądów. Postaci są traktowane przede wszystkim w kategoriach psychologicznych, z jednoczesnym zepchnięciem na dalszy plan wszystkich elementów dotyczących pochodzenia, wychowania, doświadczenia. Autor stara się przedstawić czytelnikowi stan ducha bohatera, naszkicować jego kompleksy, przybliżyć obsesje i rozterki, jakie powodują, iż jest wyobcowany, samotny, przegrany.
W tym celu pisarze często redukowali akcję swoich utworów, by jeszcze bardziej uwypuklić psychologiczną warstwę dzieła. Stosowali także monolog wewnętrzny jako sposób ukazania emocji bohatera.
Inspiracje
Na XX-wieczną powieść psychologiczną wpływ wywarły koncepcje psychologii i psychiatrii takich znawców tematu, jak Henri Bergson, Zygmunt Freud, Friedricha Adlera, Carola Gustawa Junga.
Przedstawiciele
W literaturze polskiej przedstawicielami psychologizmu są:
- Zofia Nałkowska (np. Granica),
- Maria Kuncewiczowa (np. Cudzoziemka),
- Michał Choromański (np. Prolegomena do wszystkich nauk hermetycznych (1958), Schodami w górę, schodami w dół (1967), Słowacki wysp tropikalnych (1969). Zbiór dramatów Cztery sztuki bez znaczenia (1959).
- Jarosław Iwaszkiewicz,
- Tadeusz Breza,
- Adolf Rudnicki.
Autor: