klp.plFraszki pisane przez Kochanowskiego powstawały zarówno po polsku, jak i po łacinie. Ich łaciński zbiór zatytułowany był Foricoenia, natomiast utwory w języku polskim ukazały się w trzech księgach: „Fraszki pierwsze”, „...wtóre”, „...trzecie”. Całość cyklu stanowiło około trzystu utworów. Fraszki zostały wydane w roku 1584 w Drukarni Łazarzowej w Krakowie, na krótko przed śmiercią poety.
Co to jest fraszka?
Jak podaje słownik terminów literackich Stanisława Jaworskiego,
„FRASZKA jest to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej żartobliwy i na błahy temat, dotyczący jakiegoś zdarzenia lub osoby, o charakterze anegdotycznym, zamknięty wyrazistą puentą stanowiącą wyostrzenie myśli lub konkluzję. Wśród fraszek Kochanowskiego są również drobne wiersze refleksyjne (np. O żywocie ludzkim). Nazwę wprowadził Kochanowski, w okresie renesansu pisał podobne utwory M. Rej, później m. in. W. Potocki, A. Morsztyn, J. Tuwim, K. I. Gałczyński, S. J. Lec, J. Sztaudynger. Fraszka renesansowa miała charakter głównie sytuacyjny, współczesna posługuje się chętnie kontrastem form językowych.”Współcześni Kochanowskiemu teoretycy literatury uważali, że EPIGRAMAT to utwór, który w sposób zwięzły i żartobliwy opisuje ludzi, bądź też zdarzenia czy rzeczy. Jako gatunek poetycki epigramat cieszył się dużą swoboda tematyczną. Powinien on być inteligentny, zwarty i posiadać puentę. Wywodzi się on z antyku, zaś jego rozwój miał miejsce w renesansie, zwłaszcza jako utwór o treści moralizatorskiej. W poezji polskiej epigramat uprawiali m. in. J. Kochanowski, C. Norwid oraz A. Mickiewicz.
Fraszka jako gatunek literacki
Słowo fraszka pochodzi od włoskiego słowa frasca, które oznaczało gałązkę, zaś przenośnie funkcjonowało jako drobiazg, figielek, żart, coś błahego. Z czasem zaczęło nabierać innego znaczenia i być określeniem gatunku literackiego. W tym ujęciu jest to krótki utwór wierszowany, o zróżnicowanej tematyce, często o charakterze żartobliwym, opartym na dowcipnym pomyśle, bądź też jakiejś idei. Termin fraszka do języka polskiego wprowadził Jan Kochanowski. Fraszka może być napisana:
- „na coś” (np. Na lipę),
- „do czegoś” (np. Do gór i lasów),
- „o czymś” (np. O doktorze Hiszpanie)
Podział fraszek
Ze względu na temat, jaki podejmują fraszki, możemy podzielić je na:
- miłosne
- obyczajowe
- patriotyczne
- filozoficzno-refleksyjne
- autotematyczne (czyli wiersze o pisaniu wierszy)
Ze względu na budowę możemy podzielić fraszki na:
- wyznaniowo-liryczne (zazwyczaj pisane w pierwszej osobie, mówiące o uczuciach i doznaniach podmiotu lirycznego),
- opisowo-ilustracyjne (punktem zainteresowania jest dany motyw lub temat, który zostaje zilustrowany i opisany)
- dramatyzowane (występują dialogi, które przypominają scenki teatralne)
Autor: