klp.pl„A wąż był bardziej przebiegły niż wszystkie zwierzęta lądowe, które Pan Bóg stworzył. On to rzekł do niewiasty: Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu?”
Poprzez przewrotnie argumentując przekonuje Ewę do zerwania Jabłka z Drzewa Poznania Dobrego i Złego. Ta ulega i częstuje nim Adama. Wąż to jedna z wielu form jaką przybiera Sztan w Biblii. Również w Księdze Hioba spotykamy postać Szatana, jednak nie przybiera ona określonych form. Szatan występuje w niej jako wróg człowieka, nie zaś, jak w późniejszych księgach, wróg Boga.
Biblia - Nowy Testament - Szatan jest uosobieniem samych negatywnych cech – oszczerstwa, kłamstwa, prześladowania. Diabeł ma w Nowym Testamencie kilka twarzy. Występuje m.in. jako: Belzebub, Lucyfer – „gwiazda zaranna”, Smok w Apokalipsie św. Jana, Wielka Nierządnica, Antychryst.
„Boska komedia” część: „Piekło” - Dante Alighieri przedstawił piekło, które powstało wskutek upadku Lucyfera. Szatan znajduje się na samym jego dnie. Przedstawiony jest jako ogromny, trójgłowy potwór z trzema parami skrzydeł pozbawionych upierzenia oraz przypominających mu, że był kiedyś Serafinem. Jego trzy twarze tworzące jedną głowę, są przeciwieństwem Trójcy Świętej. W swych szczękach więzi trzech największych grzeszników: Judasza oraz Brutusa i Kasjusza, zdrajców Juliusza Cezara. Lucyfer w „Boskiej Komedii”, choć jest potężnym cezarem Piekła i uosabia całą moc i siłę zła, staje się równocześnie przytłoczony przez dobro, ukarany poprzez unieruchomienie na samym dnie podziemia i pozbawiony możliwości wydostania się z niego.
Sonet IV: "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" - Mikołaj Sęp Szarzyński sugeruje czytelnikowi, że nie ma ładu pomiędzy duchem i ciałem, a ludzkie życie jest niekończącą się walką, w której największym przeciwnikiem jest diabeł. „Srogi ciemności hetman” kusi człowieka różnymi sposobami, pragnie uwieść go pięknem świata i możliwościami, jakie daje doczesność. Jedyną ucieczką przed złem jest Bóg, któremu należy zaufać.
„Raj utracony” - John Milton przedstawia inny niż zwykle wizerunek diabła. Nie ma rogów ani szponów, nie jest istotą bezduszną i pełną chęci destrukcji. Szatan Miltona to istota targana emocjami. Jego cele są w sprzeczności z tym, na co Bóg mógł się zgodzić, dlatego zostaje skazany na potępienie. Szatan pragnie nieskrępowanej wolności, samostanowienia, nie chce mieć zwierzchnika. Chce być w pełni niepodległy dlatego zbuntował się przeciwko Bogu. W sercu szatana mieszają się różne uczucia i postawy. Jest pełen anielskiej dumy, godności, z drugiej strony jest zrozpaczony, zdaje sobie sprawę z klęski, jednak nie może się do niej przyznać. Cierpi z powodu upadku i zauważa w sobie zło.
„Faust” - Johann Wolfgang Goethe przedstawia postać diabła - Mefistofelesa, który przejmuje władzę nad duszą uczonego – Fausta - za sprawą podpisanego jego własną krwią cyrografu. Cała historia ma podobną, do biblijnej opowieści o Hiobie, genezę. Bóg pozwala Mefistofelesowi uwieść Fausta, wierząc, że nie odda mu swej duszy. Postać diabła podczas trwania akcji utworu zmienia się. Początkowo przyjmuje on formę czarnego psa. Następnie przemienia się w swą naturalną postać. W całej okazałości, ubrany w czerwono – złoty strój, okryty jedwabnym płaszczem i w czapce z kogucimi piórami, ukazuje się uczonemu w jego pracowni. Mefistofeles posiada ogromną magiczną wiedzę, umiejętność spełniania nawet najskrytszych życzeń oraz mądrość, która to w połączeniu z pozostałymi cechami i zdolnościami, sprawia, iż jest ogromnie niebezpieczny.
„Pani Twardowska” - Adam Mickiewicz ukazuje postać mistrza Twardowskiego, który zapisuje duszę diabłu i każe mu wykonać różne zadania. Ostatecznie diabeł mimo, iż wykazał się inteligencją zwabiając Twardowskiego do karczmy „Rzym”, ostatecznie ucieka z niej ośmieszony.
„Dziady” cz. III - Adam Mickiewicz przedstawia szatana, który walczy o duszę Konrada, podpowiada mu bluźnierstwo. Ostatecznie choć towarzyszą mu siły nieczyste, duchy i głosy z zaświatów, które nie miały dobrych intencji, Konrad zostaje przez nie ocalony przed wypowiedzeniem bluźnierczych słów w kierunku Boga. Szatan jest więc kusicielem, który walczy z bogiem o duszę Konrada. Na drugiej płaszczyźnie szatan przedstawiony jest jako wcielenie zła i utożsamiony ze znienawidzonym przez polaków carem.
„Kordian” - Juliusz Słowacki przedstawia siły nieczyste, które pomagają Szatanowi tworzyć przywódców powstania listopadowego 31 grudnia 1799 roku. W chacie sławnego niegdyś czarnoksiężnika Twardowskiego pojawiają się czarownice i diabły, a także sam Szatan, Mefistofeles, Astarot i Gehenna. Szatan mówi, że nadchodzi wielka chwila dla narodu Polaków. Mefistofeles zaś radzi by stworzyć narodowi przywódców. Szatan zarzuca im bezużyteczność, brak chęci walki, starość, przesadną ostrożność, zdradę, nieudolność oraz brak męstwa. Ocenia ich negatywnie.
„Mistrz i Małgorzata” - Michaił Bułhakow - ukazuje postać szatana, który występuje pod postacią wysokiego cudzoziemca odzianego w gustowny garnitur dzierżącego laskę „z czarną rączką w kształcie głowy pudla”. W rozmowie z Berliozem przedstawia się jako profesor „od czarnej magii”. Przybył on do Moskwy razem ze swoją świtą: olbrzymim kotem Behemotem, dziwacznym Korowiowem - Fagotem, Azazellem i piękną diablicą Hellą. Diabeł w „Mistrzu i Małgorzacie” cierpi na reumatyzm, nosi niechlujnie pocerowaną koszulę, nie ma w sobie niczego z powagi i majestatu diabła. Dopiero na organizowanym przez siebie „Balu stu królów”, po wypiciu pucharu krwi u jego boku pojawia się stalowa szabla, zaś on sam ma na sobie czarny płaszcz. Woland ma nadane typowe cechy ludzkie, jednak z domieszką cząstki magicznej. Jego postać nie ma jednak wiele wspólnego z ogólnym obrazem diabła zakorzenionym w naszej świadomości. Szatan jest w Mistrzu i Małgorzacie postacią mądrą, inteligentną, oczytaną, pewną siebie. Zna człowieka na wylot – zna jego słabości i grzechy. Sam przedstawia siebie jako naukowca – zaiste, jest profesorem ludzkiej duszy. Głównym celem przybycia Wolanda do Moskwy jest zdemaskowanie zła i absurdalności systemu komunistycznego.
„Lucifer” - Tadeusz Miciński przedstawia szatana, który już we wstępie mówi, że pochodzi od Boga: „Jam jest płomień boży”. Sprzeczność „ciemny płomień” zdradza, iż jest symbolem zła określanego zwykle jako ciemność. W utworze zostaje ukazana jego siła, władza nad żywiołami. Jednakże w rzeczywistości szatan jest wewnętrznie rozdarty – jest silny, ale i słaby, ma władzę, „a płakałby nad sobą”. Lucyfer u Micińskiego nie zostaje ukazany jako demoniczny sprawca zbrodni – to jednostka cierpiąca, która drogo płaci za swój bunt przeciw Bogu i jest zwyciężona przez wschodzące słońce, wielbiące Tego, któremu on się przeciwstawił. Upadły anioł staje się nam bliski, gdyż pod jego postacią możemy się kryć my sami, dręczeni rozterkami, przeżywający emocje, napięcia i niepewności wobec wszechświata.
„Dies irae” - Jan Kasprowicz w atmosferze strachu i obrzydzenia przedstawia Szatana jako rozpustnego, odrażającego gada, który bez żadnych skrupułów popycha ludzi do najgorszych czynów i zachowań. Kasprowicz, odważnie i prowokacyjnie zarazem, ukazuje oddalenie się człowieka od Boga i jego oddanie się w ręce zła. Obrazuje demoralizację ludzi, poprzez opisanie aktu miłosnego między Szatanem a niewiastą, która to popełniając grzech doznaje rozkoszy, porzuca swą moralność i oddaje się wartościom hedonistycznym. Hymn „Dies irae” przedstawia zło pod postacią Szatana, który łączy w sobie ludzkie i zwierzęce cechy.
„Deszcz jesienny” - Leopold Staff zgodnie z panującym nurtem dekadentyzmu przedstawia szatana, który dokonał spustoszenia ogrodu, zamieniając go w pustelnię. Dokonawszy dzieła zniszczenia, nie odczuwa jednak satysfakcji. Wręcz przeciwnie – przerażony swoim dziełem siada na kamiennym pustkowiu pogrążając się w rozpaczy: „Aż strwożon swym dziełem (...)/ położył się (...)/ By w piersi łkające przytłumić rozpacze/ I smutków potwornych płomienne łzy płacze”. Władca ciemności jest idealnie wpasowany w melancholijny obraz wiersza. Całość przepełniona jest nastrojem smutku, przygnębienia, typowo dekadenckim poczuciem bezsensu, końca i żalu.
„Władca Much” - William Golding w niekonwencjonalny sposób przedstawia zło czerpiąc z demonologii postać Belzebuba, władcy much. Golding umiejętnie wykorzystuje jego postać w swej książce, by metaforycznie przedstawić czytelnikowi zło i bezduszność na wyspie. Ukazuje on diabła pod postacią świńskiej głowy nasadzonej na pal. Turpistyczny obraz zakrwawionego łba, otoczonego muchami, żerującymi na padlinie, ma symbolizować zło, jakie zagościło na wyspie wśród zamieszkujących ją chłopców.
„Demon i Panna Prym” - Paulo Coelho ukazuje historię człowieka, który w życiu przeżywa tragedię, wystawia innych na próbę, szukając w ten sposób swej własnej drogi. Podczas jego podróży towarzyszą mu dwa demony, dobry i zły, walczące o jego duszę. Obserwujemy naprzemienną dominację dobra i zła nad duszą bohatera, a także pojawienie się walczących sił nieczystych u boku Chantal Prym, która została wybrana przez tajemniczego gościa do swego eksperymentu. Coelho pokazuje całkiem nowe spojrzenie na świat fantastyczny. Udowadnia, że wpływ demonów i innych sił nadprzyrodzonych, na życie człowieka, jest jedynie częściowy, gdyż tylko my sami możemy wybrać naszą przyszłość.
Autor: