Motyw śmierci

Z biologicznego punktu widzenia śmierć to nieodwracalne ustanie wszystkich czynności ustroju oraz procesów przemiany materii we wszystkich jego komórkach. Pojmowana jest jako jeden z podstawowych elementów egzystencji, który wpływa na świadomość każdego człowieka. Śmierć towarzyszy człowiekowi od początku jego istnienia. Jest odbierana jako coś negatywnego, ponieważ budzi strach i powoduje cierpienie. Z jednej strony chrześcijaństwo traktuje ją jako ucieczkę od ziemskiego cierpienia, z drugiej jako karę za grzechy oraz tragedię, która zabiera wszystko, bez względu na pochodzenie, czy status społeczny. Charakterystyczne jest, że z jednej strony śmierć uważana była za przepustkę do niebiańskiego raju, a z drugiej bliscy zawsze opłakiwali zmarłego zamiast cieszyć się z jego szczęścia. Przede wszystkim stanowi wielką tajemnicę, dlatego każda kultura czy religia porusza problem umierania. Są różne poziomy uświadomienia śmierci, zarówno przez poszczególnych ludzi, jak i przez kolejne epoki historyczne: od lęku i obawy, poprzez pogodzenie się, aż do oczekiwania na nią. Sama śmierć jest dla człowieka nierozpoznawalna, bo gdy my istniejemy, ona jest nieobecna, a gdy tylko się pojawi, wtedy nas już nie ma. Aby „oswoić” śmierć ludzie od zawsze próbowali stworzyć jej wizerunek. Przedstawiana jest najczęściej jako szkielet z kosą. Zagadka śmierci intrygowała od zarania artystów. Wizerunek śmierci najczęściej pojawiał się w średniowieczu i baroku, nieobcy był również twórcom romantycznym i modernistycznym.

Śmierć w literaturze
MITOLOGIA – starożytni Grecy utożsamiali śmierć z czarnoskrzydłym synem Nocy, bratem Snu – Tanatosem. Według wierzeń pojawiał się on niedostrzeżony i odcinał konającemu pukiel włosów. Ludzie po śmierci trafiali do podziemnego królestwa boga Hadesa, gdzie odbywał się nad nimi sąd. Zmarli udawali się albo na Pola Elizejskie – odpowiednik raju, albo do Tartatu – odpowiednik piekła.

... więcej

Śmierć dzieci, młodzieńców
obrazy śmierci są przestrogą, buntem wobec pogwałcenia praw natury, oskarżeniem, sama śmierć przedstawiona jest jako igraszka Fortuny.

Mit o Dedalu i Ikarze – nierozsądny Ikar, niepomny przestróg ojca, unosi się na skrzydłach zbudowanych z piór i wosku zbyt blisko słońca i spada do morza. Jego odważny lot i śmierć symbolizują chęć wzniesienia się wysoko, nawet zbyt wysoko, za cenę śmierci.

„Treny”... więcej

Śmierć męczeńska
Legenda o świętym Aleksym - dążenie do świętości Aleksego przybrało formę jawnej ascezy, cierpienia na pokaz, które zapewniło wieczną chwałę umartwiającemu się ascecie. Gdy poczuł, że nadchodzi śmierć, spisał dzieje swego żywota. Po jego śmierci same rozdzwoniły się rzymskie dzwony. Tajemnicze zjawisko wytłumaczyło dopiero niewinne dziecko: oto odszedł ze świata wielki święty. Pod domem Aleksego zebrał się tłum, przybył... więcej

Śmierć bohaterska
śmierć rycerzy i bohaterów pełni funkcję heroizacji postaw bohaterskich lub jest wyrazem potępienia zdrajców. Jest najważniejszym dopełnieniem życia, a zarazem wyeksponowaniem jego sensu.

„Iliada” - epos Homera opisuje krwawą wojnę, w której śmierć ponosi wielu jej uczestników. Jeden z najbardziej znanych epizodów zmagań to właśnie śmierć Patroklesa i Hektora, którzy giną w bitwie.

„Pieśni o Rolandzie”... więcej

Śmierć kochanków
śmierć służy idealizacji miłości, podkreśla jej nadrzędną wartość, wskazuje, że miłość nie kończy się wraz z życiem, ale sięga poza śmierć.

„Dzieje Tristana i Izoldy” - śmierć jest wyidealizowana, uświęcona. Śmierć jest dobrodziejką, wybawieniem, a co najważniejsze wprowadza kochanków w obszar zaświatów, gdzie będą mogli się połączyć, wyzwala od ziemskich praw i ograniczeń. Śmierć nie rozdziela,... więcej

Śmierć w sztuce
Triumf śmierci – obraz Pietera Bruegela St.

Śmierć Marata – obraz J.L. David

Śmierć, Śmierć na etapie - Jacek Malczewski

Taniec śmierci i Alfabet śmierci – Hans Holbein Mł. (linki do galerii: Taniec śmierci i Alfabet... więcej

Pojęcia związane ze śmiercią (frazeologia)
Ars moriendi – sztuka umierania – pochodzi ze średniowiecznych traktatów o „dobrym umieraniu”

Danse macabre – taniec śmierci - średniowieczne wyobrażenie korowodu ludzi różnych stanów i zawodów prowadzonych przez śmierć. Taniec ten odzwierciedlał wszechobecność śmierci, która wszystkich ludzi traktuje tak samo. Ta alegoria ma uzmysłowić... więcej

Śmierć - wyrazy bliskoznaczne
... więcej