utopia w literaturze

„Państwo” – Platon, prekursor gatunku, w głównym dziele politycznym owego okresu, w Państwie, przedstawia klasyfikację ustrojów ukazującą wyłanianie się kolejnych form jako proces stopniowej degeneracji ustroju idealnego opartego o zasadę maksymalnej jedności i prostoty. W takim ujęciu demokracja, którą cechował największy stopień wewnętrznego zróżnicowania, znalazła się na przedostatnim szczeblu hierarchicznej drabiny, za timokracją (rządami ludzi mężnych) i oligarchią - gorsza od niej była już tylko tyrania. Ostatecznym stanowiskiem Platona w kwestii dobrze zorganizowanego państwa jest ustrój mieszany łączący demokratyczny postulat wolności z wymaganiami rozumu - oryginalna i kontrowersyjna, ale jednak niewątpliwie jakaś z form demokratycznego państwa prawa.

„Prawdziwie złota książeczka, równie pożyteczna, jak dowcipna, o najlepszym urządzeniu republiki i o nowej wyspie Utopii” – Tomasz Morus przedstawił w swej pracy z 1516 roku idealny obraz społeczności na fikcyjnej wyspie Utopii. Opisał on wyspę, na którą trafia rozbitek i na której jest zmuszony pozostać przez najbliższych pięć lat. Jak się okazuje w owej krainie nie ma żadnej własności prywatnej, gdyż jest ona ponoć źródłem wszelkiego zła. Morus nakreślił obraz społeczności żyjącej w pełnej wspólnocie, w obfitości dóbr i szczęściu. Ceną za pełne bezpieczeństwo było powszechna kontrola, ograniczenia w podróżowaniu, pełna uniformizacja, a nawet zakaz rozmów na tematy polityczne. Anglik uznał, że taki ustrój byłby idealny i umożliwiałby obywatelom osiągnięcie pełni szczęścia.

„Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” – Ignacy Krasicki w pierwszej polskiej powieści nowożytnej opisuje w formie pamiętnika głównego bohatera jego podróż po osiemnastowiecznej rzeczywistości. W wyniku morskiej katastrofy dostaje się na wyspę Nipu, gdzie dzięki mędrcowi Xaoo poznaje tajemnice idealnego ustroju społecznego. Przyglądając się życiu pasterzy-oraczy przechodzi przemianę w duchu oświeceniowym. Po powrocie do ojczyzny Doświadczyński próbuje zaszczepić reformy na polskiej wsi.
„Kandyd” – Wolter opisuje niezwykłą krainę – Eldorado, do której docierają Kandyd oraz jego sługa Kakambo podczas swe wygnańczej wędrówki. Tytułowy bohater powiastki Woltera podróżuje po świecie, szukając swojej własnej utopii. Podczas tułaczki spotyka go wiele przeciwności losu. Jednak ostatecznie odkrywa, że wszystkie te niepowodzenia wyszły mu na tylko dobre i że musi „uprawiać teraz swój ogródek”, czyli zajmować się swoimi własnym sprawami. Nauczył się między innymi tego, że nie powinien już szukać lepszego świata, gdyż nigdy go nie znajdzie. Zamiast tego spotkają go same nieprzyjemności. Według mnie można nawet powiedzieć, że „Kandyd” wyśmiewa myśl utopijną. Pokazuje przecież, dokąd prowadzą poszukiwania czegoś, co i tak nie jest w stanie zaistnieć w świecie realnym.

strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej