klp.plAndrzej Zawadzki rozróżnił podstawowe tendencje, widoczne w młodopolskim dramacie. Są to:
- Dramat oparty na założeniach naturalistycznych, w którym doskonale czuła się Gabriela Zapolska, Tadeusz Rittner, August Kisielewski (W sieci). W tragifarsie Moralność pani Dulskiej, będącej satyryczną reakcją na ludzki fałsz, obłudę i zakłamanie, autorka przedstawiła mieszczańską rodzinę Dulskich, która tkwiła zatopiona w filisterskim kołtuństwie.
- Dramat poetycko-nastrojowy, którego powstanie wiąże się z inspiracją twórczością belgijskiego pisarza Maurycego Maeterlincka, a widoczny jest w utworach Kazimierza Przerwy-Tetmajera (Sfinks; Wizja) oraz Jerzego Żuławskiego (Eros i Psyche). Wśród jego podstawowych cech trzeba wyróżnić: luźną kompozycję, symbolizm, sugestia.
- Dramat symboliczny, uprawiany przez Stanisława Przybyszewskiego i Stanisława Wyspiańskiego. Charakteryzuje go występowanie problemów metafizycznych, motywów winy i kary, walki płci, postaci z zaświatów, symboli (np. w Weselu pojawiają się: podkowa i złoty róg, Stańczyk, finalny taniec chochoła).
- Dramat realistyczny, stanowiący część twórczości Tadeusza Rittnera.
- Dramat ekspresjonistyczny, którego przykładem jest utwór Kniaź Patiomkin Tadeusza Micińskiego, wyróżniający się – jaki pisze Zawadzki – wizyjnością, charakterem kreacyjnym, odwołujący się często do estetyki krzyku oraz W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu. Autor, zafascynowany tematem walki dobra i zła oraz demonologią podejmował tę tematykę w nowatorskich, a nawet prekursorskich dramatach.
Do tego zestawienia dołączyć należy także dramat historyczny, uprawiany głównie przez Stanisława Wyspiańskiego. W takich dziełach, jak Warszawianka czy Noc listopadowa opisał losy bohaterów w kontekście historycznych dziejów Polski.
Komedia
Przedstawicielką nurtu komediowego w Młodej Polsce była Gabriela Zapolska. Realizowała jego obyczajową odmianę, czego przykładem może być utwór obyczajowo-psychologiczny Moralność pani Dulskiej. Poprzez zestawienie różnych form komizmu (sytuacyjnego, charakterologicznego i językowego), stosowanie satyry piętnowała wady mieszczańskie, scharakteryzowała pojęcie filistra i wprowadziła do języka polskiego termin dulszczyzny.
Typologia dramatu Młodej Polski
Dramat mógł w Młodej Polsce rozwijać się dynamicznie, ponieważ nie brakowało publiczności, pragnącej doświadczać coraz to nowych scenicznych wrażeń. Na dramaturgię wpłynęły głównie dwa elementy: zafascynowanie dramatami romantycznymi (“Dziadami”, “Kordianem”, “Nie-Boską komedią”, a także wpływ dramatu europejskiego (Ibsen, Strindberg, Maeterlinck). Każdy z twórców – poetów, krytyków teatralnych, publicystów, satyryków – próbował swoich sił w dramacie.
strona: - 1 - - 2 -