Modernistyczna emancypacja

Przełomowym momentem w walce o równouprawnienie kobiet i mężczyzn była tzw. „pierwsza fala feminizmu" — czyli powstanie w Wielkiej Brytanii na przełomie XIX i XX wieku ruchu sufrażystek, który domagał się przyznania kobietom praw wyborczych oraz możliwości ich uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym. Efektem działalności ruchu było między innymi przyznanie kobietom praw politycznych, obrona przed dyskryminującym ustawodawstwem pracy oraz pomoc kobietom trudniącym się prostytucją (zmiana pracy).

W Polsce ruch sufrażystek reprezentowały: Paulina Kuczalska-Reinschmit (bodaj jako pierwsza sformułowała postulaty kobiece odrębnie od kwestii narodowowyzwoleńczych, choć oczywiście była również patriotką. Polemizowała z Orzeszkową, która proponowała samopoświęcenie kobiet, i wskazywała na konieczność wywalczenia praw kobiet nawet przed zdobyciem niepodległości Polski), założycielka Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich oraz gazety “Ster”, pierwszego polskiego pisma poświęconego prawom kobiet, wydawanego we Lwowie (1885 – 1887), a następnie w Warszawie (1907 – 1914) oraz Maria Turzyma założycielka pisma "Nowe Słowo" (Kraków 1902-1907).

Modernistyczna emancypacje obserwować możemy w młodzieńczych książkach Zofii Nałkowskiej: powieściach “Kobiety” (1906), “Książę” (1907), “Rówieśnice” (1909), “Narcyza” (1910), “Węże i róże” (1915), zbiorach nowel “Koteczka, czyli białe tulipany” (1909) i “Lustra” (1913). Analizuje ona odrębność psychiki kobiecej stylizowanej na wzór dandyzmu Oskara Wilde'a i nietzscheańskiego indywidualizmu, poddanej jednak próbie historii. Już wtedy stara się ustalić mechanizmy osobowości, szuka ich we współzawodnictwie natury i kultury. Kreacje kobiet we wczesnych powieściach Nałkowskiej miały jeszcze wiele cech typowych dla literatury młodopolskiej; niektóre z nich sportretowane zostały jako tak zwane „kobiety fatalne”, inne znów - jako ofiary demonicznych istot. Jednocześnie z portretami psychologicznymi bohaterów powstawały także, nakreślone z dużą dozą krytycyzmu, realistyczne obrazy życia społecznego. Tę pierwszą fazę swojej twórczości Nałkowska z perspektywy lat oceniła bardzo krytycznie:

“W pierwszym okresie mego pisania miałam oczy obrócone w głąb siebie - z surowym badaniem i jednocześnie z podziwem. [...] Byłam sama dla siebie miarą rzeczy, wystarczającym kryterium sądu o świecie. W książkach swych pisałam o miłości i myślałam, że każdy ma do niej prawo. Pisałam też o sztuce, o piękności filozoficznego myślenia: Kobiety, Książę, Koteczka, Rówieśnice, Narcyza, Węże i róże, Lustra - te książki należą do mojej tamtej przeszłości i dzisiaj są mi obce”.

strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej