klp.plNowy Testament inaczej ujmuje zagadnienie rodziny. W wypowiedziach Jezusa lojalność wobec Ewangelii jest ważniejsza od lojalności rodzinnej, ale też Chrystus potwierdził nakaz okazywania rodzicom szacunku. Ponieważ cała społeczność chrześcijańska była traktowana jako rodzina, tradycyjny obraz rodziny musiał ulec zmianie. Jezus za swą rodzinę uważał wszystkich tych, ”którzy słuchają stłowa Bożego i wypełniają je, nie zaś tylko tak zwaną Świętą Rodzinę, to jest Marię i Józefa.
”Antygona” - Sofokles uważał, że pierwszą i najświętszą formą ludzkiego współżycia, daną przez naturę, jest rodzina. Antygona, w imię obowiązków rodzinnych, decyduje się, wbrew rozkazowi króla, na pochowanie swego brata Polinejkesa, za co ponosi karę. Nie pomaga jej w tym siostra Ismena. Śmierć Antygeny staje się tragedią dla Hajmona, jej narzeczonego i następcy tronu Teb. Król Kreon, wierząc w swe racje, naraża się bogom. Tłumiąc rodzinne uczucia (np. wobec syna), doprowadził do śmierci wszystkich najbliższych mu osób. Nad życiem jego i jego rodziny zaciążyło fatum, nieubłagany los, klątwa ciążąca nad potomstwem Edypa, które z wyroku bogów będzie cierpieć, pokutować.
”Odyseja” - Homer opisuje pełną fantastycznych przygód tułaczkę Odyseusza. Po dziesięciu latach bohater powraca w końcu do rodzinnej Itaki. Niepoznany przez nikogo udaje żebraka. Poznaje go dopiero jego syn – Telemach, zaś żona Odysa – Penelopa to do dzisiaj symbol małżeńskiej wierności, ponieważ mimo zalotów wielu mężczyzn, nie uległa żadnemu, cierpliwie czekając na męża.
”Pieśń świętojańska o Sobótce” - Jan Kochanowski w pieśni Panny XII przedstawia obraz żyjącej w sielankowych realiach, szczęśliwej rodziny ziemiańskiej. Sprzyja jej natura, na polach i w domu pracuje zadowolona służba, a ziemianin dogląda jedynie swego gospodarstwa. Żona jest wzorową, skrzętną gospodynią, dba o dom, pomaga w nadzorowaniu całego majątku ziemskiego. Kochająca się rodzina razem pracuje, bawi się, wszystkie pokolenia wyznają ten sam system wartości, nade wszystko cenią zalety moralne, nie zamierzają zabiegać o pomnożenie majątku, czują się szczęśliwi mając to, co dał im los.
”Żywot człowieka poczciwego” - M. Rej opisuje rodzinę ziemianina, żyjącego zgodnie z rytmem natury i z przyjemnością pracującego w gospodarstwie. Dom wiejski pełen jest harmonii i zgody, a gospodarz może wraz z żoną i dziećmi przechadzać się bogatym we wszystko ogrodzie.
„Pan Tadeusz” – A. Mickiewicz wspominając na emigracji swoje rodzinne strony, akcję swej epopei umieszcza w Soplicowie. Ukazuje je Mickiewicz jako arkadię, symbol szczęścia lat dziecinnych i utraconej ojczyzny. Zachowane są tu rytuały towarzyskie, a życie toczy się w zgodzie z rytmem natury. Głową rodziny Sopliców pozostawał Sędzia - brat Jacka Soplicy, stryj Tadeusza, właściciel Soplicowa. Stary kawaler, opiekun Zosi, byt sędzią powiatowym. Wzorowy ziemianin, szlachcic przywiązany do dawnych obyczajów, tradycji, narodowych strojów. Jego brat, Jacek, stając się księdzem Robakiem, odrzucił możliwość założenia rodziny - przyczyną jego zbrodni, następnie pokuty była odmowa oddania mu ręki Ewy, córki Stolnika Horeszki
”Żona modna” - I. Krasicki w satyryczny sposób przedstawia rodzinę pewnego gospodarza, którego szlachecki dom za sprawą modnej, zapatrzonej na francuskie wzory żony, zmienia się nie do poznania. Żona nie podziela skąpstwa męża, a jej rozrzutność, m.in. spowodowana dbałością o bogactwo wystroju mieszkania, graniczy z lekkomyślnością.
”Nie-Boska komedia” - Z. Krasiński prezentuje dramat hrabiego Henryka, który nie jest w stanie stworzyć szczęśliwej rodziny. Nie umie kochać ”dobrej i skromnej” żony, marzącej o rodzinnym szczęściu. Henryk uważa, że małżeństwo jest związkiem nieludzkim, narzuconym przez boga, dlatego przeklina je. W wyniku jego poetyckich miraży jego żona popada ona w obłęd i umiera.
Nad Niemnem - E. Orzeszkowa na miejsce swojej akcji wybiera dom i gospodarstwo prowadzone przez Benedykta Korczyńskiego. Oprócz problemów finansowych i zatargu z zaściankiem musi on znosić kaprysy sentymentalnej żony – Emilii. Nadzieją na stworzenie szczęśliwej rodziny są zaręczyny Justyny Orzelskiej z Janem Bohatyrowiczem. Nieudane jest natomiast małżeństwo Kirysów – mąż to hulaka i bawidamek, a żona, wobec zupełnej obojętności męża na sprawy rodzinne, zajmuje się zarówno gospodarstwem, jak i wychowaniem dzieci.
”Rodzina Połanieckich” - H. Sienkiewicz opisuje losy Stanisława Połanieckiego, karierowicza i oszusta, który nad dobro rodzinne przedkłada majątek. Sytuacji tej nie zmienia nawet ślub z ukochaną Marynią, którą Połaniecki zaniedbuje i zdradza. Dopiero pojawienie się pierwszego potomka poprawia rodzinną sytuację.
”Ludzie bezdomni” - S. Żeromski przedstawia problem doktora Judyma, który świadomie rezygnuje z rodziny, mimo iż kreśli przed ukochaną – Joanną Podborską świetny obraz małżeńskiego życia, które mogliby razem stworzyć. Boi się ”obrośnięcia pierzem”. Uważa, że nie może sam być szczęśliwy, gdy dookoła widać ludzką nędzę, egoizm i obojętność.
”Saga rodu Forsyte’ów” - J. Galsworthy w swej powieści-rzece opisuje dzieje trzech pokoleń rodziny Forsyte’ów. Do starszego pokolenia należą James i Jolyon. James daje początek linii rodu, do której zaliczają się ludzie wrażliwi i rodzinni, zaś potomstwo James ma zmysł do interesów. Saga to zapis konfliktów, nieszczęść i waśni rodzinnych dwóch linii rodziny Forsyte’ów.
”Moralność pani Dulskiej” - G. Zapolska w tragifarsie kołtuńskiej krytykuje dom mieszczański, w którym panuje obłuda i pruderia. Dulska tylko na pokaz strzeże przyzwoitości swej rodziny, w rzeczywistości dopuszcza do romansu swego syna Zbyszka ze służącą. Jej mąż to całkowicie podporządkowany pantoflarz, syn, mimo chwilowego buntu, ulega matce wybierając wygodne życie, zaś córki – Mela i Hesia są jeszcze za młode by przeciwstawić się despotycznej matce.
”Noce i dnie” - M. Dąbrowska akcję umieszcza w jednym z polskich domów. Autorka opisuje życie rodzinne Niechciców w Serbinowie na przestrzeni wielu lat, podczas których rodzą się i wychowują kolejne ich dzieci. Ukazuje codzienne, powszednie rozterki towarzyszące ziemiańskiemu życiu, ale i chwile podniosłe. Mieszkańcy Serbinowa są otwarci, pełni szacunku dla pracy i współczucia wobec innych.
”Cudzoziemka” – M. Kuncewiczowa przedstawia obraz rodziny Żabczyńskich. Róża Żabczyńska za swoją niespełnioną miłość i niezrealizowane marzenia mści się na wszystkich znajomych i bliskich, często uciekając od bolesnej rzeczywistości w marzenia. Mąż i dzieci podporządkowują się jej. Mogą czuć się wolni jedynie pod nieobecność despotycznej Róży.
”Szczenięce lata” - M. Wańkowicz snuje opowieści o dzieciństwie i ziemiańskich tradycjach. W książce znajdujemy dokładny opis dwóch dworków szlacheckich. Pierwszy z nich znajduje się w Nowotrzebach, na Kowieńszczyźnie, drugi w rodzinnym majątku Wańkowiczów - Kalużycach, w powiecie ihumeńskim, ziemi mińskiej na Białorusi. Punktem centralnym obu dworków jest dom rodzinny, w którym odnajdujemy jedyny i niepowtarzalny klimat każdego rodzinnego gniazda.
”Ferdydurke” - W. Gombrowicz opisuje rodzinę Młodziaków. Jest to rozrachunek z nowoczesnym mieszczaństwem, hołdującym nowym metodom wychowawczym – swobodzie. Okazuje się jednak, że liberalizm to tylko deklaracja, kryjąca filistra. Członkowie rodziny przeciwstawiając się tradycji popadają w nowe formy. Próba uratowania rodziny przez zniesienie anarchii kończy się niepowodzeniem.
”Tango” - S. Mrożek ukazuje trzypokoleniową rodzinę Stomilów, która w żaden sposób nie potrafi się porozumieć. Panuje w niej bezład. Dom wypełniają porozrzucane rupiecie. Ojciec nie potrafi być ojcem, jego miejsce zajmuje syn – Artur, próbując przywróci ład w rodzinie, zaś babcia zachowuje się jak młódka. Artur o swoim domu mówi:
”W tym domu panuje bezład, entropia i anarchia (…). Żadnego porządku, żadnej zgodności z dniem bieżącym. Żadnej skromności ani inicjatywy. Tutaj nie można oddychać, chodzić, żyć!”
Sztuka „Dom” - Józef Baran kojarzy dom z kolejnymi narodzinami, pogrzebami i weselami członków rodziny. Wszystko następuje po sobie w stosownym rymie, tylko matka upiera się ”to wszystko było wczoraj”.
Autor: