Motyw władzy w literaturze

„Kronika polska” - Wincenty Kadłubek przedstawia Bolesława II Śmiałego jako bezbożnego mordercę zaś Kazimierza zwanego „Sprawiedliwym” kronikarz gloryfikuje. Miał to być, według autora kroniki, władca wyjątkowo rozsądny, cierpliwy, zrównoważony, waleczny i szczodrobliwy oraz posiadający jeszcze inne niebagatelne cnoty - pobożność, tak ważną dla Kadłubka, który głosił prymat ideologii kościelnej nad władzą świecką.

„O poprawie Rzeczypospolitej” - Andrzej Frycz Modrzewski. Dzieło traktuje głównie o funkcjonowaniu państwa, widzianego w sposób nowoczesny, kontrolującego praktycznie wszystkie dziedziny życia. Takie państwo winno zapewnić obywatelom opiekę, dbać o przestrzeganie prawa, chronić przed krzywdą i wyzyskiem. Wymagało to wzmocnienia władzy królewskiej - króla obieralnego, powoływanego na tron z woli obywateli, co przeczyło średniowiecznej teorii o boskim pochodzeniu władzy. Modrzewski uważał, że taki system jest znacznie lepszy od ustroju, w którym władcy samodzielnie nakładają podatki i rozpoczynają wojny, ustroju zwykle prowadzącego do tyranii.

„Odprawa posłów greckich” - Jan Kochanowski dzieje Troi przenosi w wymiar uniwersalny, ponadczasowy. Mówi o władzy, odpowiedzialności władców za losy narodu, którym rządzą. Autor uważa, że powinni sprawować daną im władzę odpowiedzialnie, w imię dobra poddanych, bowiem kiedyś, przed Bogiem odpowiedzą za swe czyny:

„Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,
A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,
Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono
I zwierzchność nad stadem bożym zawierzono:
Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,
Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi
Z którego macie nie tak swe własne rzeczy,
Jako wszystek ludzki mieć rodzaj na pieczy.

Stary monarcha Priam jest nieudolny, słaby, krótkowzroczny uzależniony od parlamentu, łatwo ulega demagogom, nie potrafi unieść odpowiedzialności za losy państwa, nad interesami kraju stawia dobro syna, nie umie zdobyć się na stanowcze kroki. Aleksander kieruje się prywatą, a Antenor uosabia polityczną mądrość i szlachetność.

„Kazania sejmowe” - Piotr Skarga nadworny kaznodzieja Zygmunta III, wpływowy jezuita, opowiadał się zdecydowanie po stronie króla. Nie tylko uznawał boskie prawa królów, ale był też zdeklarowanym zwolennikiem absolutnej władzy królewskiej - sejm miał pełnić, według niego, tylko funkcje doradcze, konsultacyjne. Kaznodzieja osłabienie władzy królewskiej uznał za jedną z sześciu polskich chorób. Zdaniem Skargi idealne państwo powinno być krajem katolickim, gdzie polityka i religia są nierozdzielnymi sferami życia. Dał również klasyczny wykład koncepcji dwóch mieczy, to jest rozdziału władzy między kościołem i państwem.



strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 -  - 6 -  - 7 -  - 8 -  - 9 - 

  Dowiedz się więcej