Motyw władzy w literaturze

„Makbet” - William Szekspir w swej tragedii władzy ukazał, do jakiego stopnia pragnienie władzy może zawładnąć człowiekiem. Władza jest w utworze silniejsza od wszystkich ludzkich namiętności, chęć jej zdobycia prowadzi do porzucenia norm moralnych, psychologicznych barier. Odmienia Makbeta w sposób radykalny, każąc mu odrzucić zasady oparte na poczuciu dobra, sprawiedliwości, czyni go zdolnym do najpodlejszych czynów. Żądzy władzy u Szekspira towarzyszy ogromna ambicja, męska próżność, a zarazem uległość wobec kobiety. Lady Makbet nie próbuje zmieniać nastawienia męża, lecz systematycznie utwierdza go w przekonaniu o słuszności wybranej drogi, prowadzi od planów do czynów, wzmacnia argumenty. Przepowiednia czarownic mówiąca o tym, że jej maż zostanie królem idealnie trafiała w ambicje, aspiracje Lady Makbet - stąd tak chętnie i szybko w nią uwierzyła. Wiedziała, że jej udział w zbrodni jest gwarancją powodzenia intrygi. Uważała, iż losowi należy pomóc. Działała zgodnie z planem, bez roztrząsania moralnych wątpliwości, strachu, z wyrachowaniem, stale czuwała nad biegiem zdarzeń. Była żądna władzy, a odsunięcie przez męża słusznie pojmowała jako utratę wpływów, znaczenia, właśnie władzy. Makbet stał się tyranem-mordercą, nie mógł liczyć ani na poparcie szkockich panów, ani też ludu. Wielu natomiast wystąpi zbrojnie, by uwolnić Szkocję od takiego władcy. Makbet nie byt zły z natury, uległ pokusie władzy, co doprowadziło go do moralnego upadku.

„Książę” - Niccolò Machiavelli przedstawia idealny model władzy. Podstawa rządów ma być według niego racja stanu, jednostki maja być podporządkowane dobru ogólnemu. Dla potrzeb ojczyzny autor dopuszcza czyny naganne moralnie, podstęp, a nawet zbrodnie. Zdanie:

"Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia - trzeba być lisem i lwem."

mówi o tym, że bycie władcą oznacza czasami robienie rzeczy wbrew własnemu sumieniu. Dlatego rządzących poznajemy po tym, jak zachowują się w wyjątkowo trudnych sytuacjach. Władca powinien postępować według zasady cel uświęca środki, musi być bezwzględny wobec wrogów, choć nie nazbyt okrutny. Taką doktrynę nazwano makiawelizmem.

„Do króla” - Ignacy Krasicki przewrotnie krytykuje władcę. Mnożąc zarzuty, autor konsekwentnie je ośmieszał, kompromitował, chwalił króla nie wprost. Zarzuca królowi, że pochodzi ze szlacheckiego, a nie z królewskiego rodu, że jest Polakiem, a za czasów saskich, kiedy cudzy rządził, było lepiej. Król jest zbyt młody, nie posiada wystarczającego doświadczenia, by rządzić krajem. Argumentami przemawiającymi za Stanisławom Augustem nie są nawet: dobroć, mądrość, rozsądek, wykształcenie, wspieranie twórców i kultury. Wszystkie te zarzuty okazują się jedynie pozorne, poeta ironicznie obnaża ich bezsens. Przy okazji ośmiesza sarmacką szlachtę, jej konserwatyzm, megalomanię, ograniczenie umysłowe. Dokonuje tego, budując retoryczne pytania, przytaczając różne, nie zawsze mądre, ale powszechnie używane, sentencje, ukazując ich tylko pozorną uniwersalność. Utwór kończą wskazówki jak król powinien postępować - oczywiście są to rady znów przewrotne.



strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 -  - 5 -  - 6 -  - 7 -  - 8 -  - 9 - 

  Dowiedz się więcej