klp.plBIBLIA - dom Boży to miejsce szczególnej obecności Boga. W Starym Testamencie określenie to odnosi się do całego narodu izraelskiego. W węższym znaczeniu dom Boży można rozumieć jako ziemskie sanktuarium (Namiot Spotkania i świątynia). W Nowym testamencie domem Bożym staje się cała gmina chrześcijańska, czyli Kościół.
”Odyseja” - Homer opisuje pełną fantastycznych przygód tułaczkę Odyseusza. Po dziesięciu latach bohater powraca w końcu do rodzinnej Itaki. Niepoznany przez nikogo udaje żebraka. Poznaje go dopiero jego syn – Telemach. Staff nawiązując do powrotu Odyseusza do domu pisał:
”Każdy z nas jest Odysem,„Na dom w Czarnolesie” – J. Kochanowski mówi o wiejskim domu jako o gnieździe ojczystym, gdzie można prowadzić spokojne, umiarkowane życie, wyzbywając się bogactw. Nad marmury przedkłada zdrowie, czyste sumienie i ludzką życzliwość.
Co wraca do swej Itaki”
”Żywot człowieka poczciwego” - M. Rej opisuje dom ziemianina, żyjącego zgodnie z rytmem natury i z przyjemnością pracującego w gospodarstwie. Dom wiejski pełen jest harmonii i zgody, a gospodarz może wraz z żoną i dziećmi przechadzać się bogatym we wszystko ogrodzie.
„Pan Tadeusz” – A. Mickiewicz wspominając na emigracji swoje rodzinne strony, akcję swej epopei umieszcza w Soplicowie - ”centrum polszczyzny”. Ukazuje je Mickiewicz jako arkadię, symbol szczęścia lat dziecinnych i utraconej ojczyzny. Stanowi ono ostoję polskości, dawnych obyczajów i tradycji szlacheckich. Wnętrze domu wypełniają rekwizyty świadczące o patriotyzmie jego mieszkańców. Zachowane są tu rytuały towarzyskie, a życie toczy się w zgodzie z rytmem natury. Ten wyidealizowany obraz powstał z tęsknoty za beztroską lat dziecinnych spędzonych w rodzinnym domu na nowogródczyźnie. Mickiewicz Pieśń Soplicowie pisał:
„W tym domu dostatek mieszka i porządek.
Brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza,”Żona modna” - I. Krasicki w satyryczny sposób przedstawia sytuację pewnego gospodarza, którego szlachecki dom za sprawą modnej, zapatrzonej na francuskie wzory żony, zmienia się nie do poznania. Żona nie podziela skąpstwa męża, a jej rozrzutność, m.in. spowodowana dbałością o bogactwo wystroju mieszkania, graniczy z lekkomyślnością.
że gościnna i wszystkich w gościnę zaprasza.”
”Nie-Boska komedia” - Z. Krasiński prezentuje dramat hrabiego Henryka, który nie jest w stanie stworzyć szczęśliwego domu. Nie umie kochać ”dobrej i skromnej” żony, marzącej o rodzinnym szczęściu. Henryk uważa, że małżeństwo jest związkiem nieludzkim, narzuconym przez boga, dlatego przeklina je. W wyniku jego poetyckich miraży jego żona popada ona w obłęd i umiera.
"Nad Niemnem" - E. Orzeszkowa na miejsce swojej akcji wybiera dom i gospodarstwo prowadzone przez Benedykta Korczyńskiego. Oprócz problemów finansowych i zatargu z zaściankiem musi znosić kaprysy sentymentalnej żony – Emilii. Nadzieją na stworzenie szczęśliwego domu są zaręczyny Justyny Orzelskiej z Janem Bohatyrowiczem. Nieudane jest natomiast małżeństwo Kirysów – mąż to hulaka i bawidamek, a żona, wobec zupełnej obojętności męża na sprawy rodzinne, zajmuje się zarówno gospodarstwem, jak i wychowaniem dzieci.
”Pieśń o domu” - M. Konopnicka opisuje głównie rodzinną przyrodę – skoszone trawy, srebrne mgły, lipy. Twierdzi, że wspomnienie domu przynosi ukojenie w najtrudniejszych momentach – podczas zwątpienia i ”wpośród burz”.
”Ludzie bezdomni” - S. Żeromski przedstawia problem doktora Judyma, który świadomie rezygnuje z rodziny, mimo iż kreśli przed ukochaną – Joanną Podborską świetny obraz małżeńskiego życia, które mogliby razem stworzyć. Boi się ”obrośnięcia pierzem”. Uważa, że nie może sam być szczęśliwy, gdy dookoła widać ludzką nędzę, egoizm i obojętność.
”Moralność pani Dulskiej” - G. Zapolska krytykuje dom mieszczański, w którym panuje obłuda i pruderia. Dulska tylko na pokaz strzeże przyzwoitości swej rodziny, w rzeczywistości dopuszcza do romansu swego syna Zbyszka ze służącą. Jej mąż to całkowicie podporządkowany pantoflarz, zaś syn, mimo chwilowego buntu, ulega matce wybierając wygodne życie.
”Noce i dnie” - M. Dąbrowska napisała księgę domu polskiego. Tytułowe noce i dnie toczą się w jednym z polskich domów. Autorka opisuje życie Niechciców w Serbinowie na przestrzeni wielu lat, podczas których rodzą się i wychowują kolejne ich dzieci. Ukazuje codzienne, powszednie rozterki towarzyszące ziemiańskiemu życiu, ale i chwile podniosłe. Mieszkańcy Serbinowa są otwarci, pełni szacunku dla pracy i współczucia wobec innych.
„Uśmiech dzieciństwa” – M. Dąbrowska w zbiorze opowiadań opisuje wspomnienia z dzieciństwa, spędzonego w rodzinnym domie w Russowie. Ostatnie opowiadanie ”Odjazd” traktuje o momencie wyjazdu dzieci do szkoły, do obcego, dalekiego miasta. Dzieci zastanawiają się: ”Gdzież się podzieje ten dom, gdy nas tu w nim nie będzie”.
”Złamany miecz” - K. Makuszyński opisuje historię szesnastoletniego gimnazjalisty – Adama Gilewicza, który pewnego dnia dowiaduje się, że został spadkobiercą okazałego dworu i gospodarstwa – rodzinnego majątku Gilewiczów. Początkowo nie rozumie znaczenia tego wydarzenia w swoim życiu, jednak z biegiem czasu uświadamia sobie, jaką wartość ma dla człowieka gniazdo rodzinne.
”Szczenięce lata” - M. Wańkowicz snuje opowieści o dzieciństwie i ziemiańskich tradycjach. W książce znajdujemy dokładny opis dwóch dworków szlacheckich. Pierwszy z nich znajduje się w Nowotrzebach, na Kowieńszczyźnie, drugi w rodzinnym majątku Wańkowiczów - Kalużycach, w powiecie ihumeńskim, ziemi mińskiej na Białorusi. Punktem centralnym obu dworków jest dom rodzinny, w którym odnajdujemy jedyny i niepowtarzalny klimat każdego rodzinnego gniazda. Opis domu w Nowotrzebach jest bardzo dokładny, wręcz pedantyczny. Autor starał się w wyrazisty sposób oddać wygląd, a co za tym idzie klimat domu, w którym spędził swoje dzieciństwo.
”Ferdydurke” - W. Gombrowicz opisuje dom Młodziaków. Jest to rozrachunek z nowoczesnym mieszczaństwem, hołdującym nowym metodom wychowawczym – swobodzie. Okazuje się jednak, że liberalizm to tylko deklaracja, kryjąca filistra. Członkowie rodziny przeciwstawiając się tradycji popadają w nowe formy. Próba uratowania rodziny przez zniesienie anarchii kończy się niepowodzeniem.
”Tango” - S. Mrożek ukazuje dom Stomilów, w którym mieszkają trzy pokolenia, jednak w żaden sposób nie potrafią się porozumieć. W rodzinie panuje bezład. Dom wypełniają porozrzucane rupiecie. Ojciec nie potrafi być ojcem, jego miejsce zajmuje syn – Artur, próbując przywróci ład w rodzinie, zaś babcia zachowuje się jak młódka. Artur o swoim domu mówi:
”W tym domu panuje bezład, entropia i anarchia (…). Żadnego porządku, żadnej zgodności z dniem bieżącym. Żadnej skromności ani inicjatywy. Tutaj nie można oddychać, chodzić, żyć!”
’Filozofia dramatu” - J. Tischner wspomina dom, jako przestrzeń najbliższą człowiekowi. ”Wszystkie drogi człowieka przez świat mierzą się odległością od domu. Widok z okien domu jest pierwszym widokiem człowieka na świat. (…) Dom jest gniazdem człowieka”.
Sztuka „Dom” - Józef Baran kojarzy dom z kolejnymi narodzinami, pogrzebami i weselami członków rodziny. Wszystko następuje po sobie w stosownym rymie, tylko matka upiera się ”to wszystko było wczoraj”.
„Dom dzienny, dom nocny” – O. Tokarczuk wsłuchuje się w okolicę, gdzie na stałe mieszka (wieś w Sudetach na pograniczu polsko-czeskim). Pisarka oddaje całą fizyczną namacalność domu - jego kształt, obraz, światło, zapach, barwę powietrza, kolor ziemi, przezroczystość nieba. Umieszcza go w przestrzeni. I może to być zwykły dom, mieszkanie w bloku.
Autor: