klp.pl”Nad Niemnem” - Eliza Orzeszkowa przedstawia życie dworu korczyńskiego i zaścianka, zamieszkanego przez ubogą szlachtę. Rzeka Niemen i pobliskie lasy tworzą dla mieszkańców tej krainy małą ojczyznę. Ziemia jest świętością, miejscem gdzie historia splata się z teraźniejszością.
„Dolina Issy” - Czesław Miłosz powraca do krainy swego dzieciństwa, przypomina swoje pierwsze doznanie tajemnicy i dziwności świata, a także piękna istnienia. Ukazuje młodzieńcze lata Tomasza Surkonta, którym opiekują się dziadkowie mieszkający na dworze polskim nad rzeką Issą na Litwie kowieńskiej. Miłosz z dystansu i tęsknoty wskrzesza krainę swego dzieciństwa, by snuć refleksję nad zagadnieniami istnienia i śmierci.
”Dwa miasta” – A. Zagajewski w swym eseju swoje wykorzenienie określa jako bezdomność. Opisuje ją w kontekście zderzenia dwóch miast – Lwowa i Gliwic. Pierwsze wiąże się ze wspomnieniami z dzieciństwa, drugie to miejsce nieustannej konfrontacji rzeczywistości z przeszłością.
„Jechać do Lwowa” – A. Zagajewski uważa, że nie potrzebna jest rzeczywista wyprawa do Lwowa, ponieważ Lwów „jest wszędzie”. Określa go jako Jerozolimę, a siebie porównuje do Żyda Wiecznego Tułacza.
„Weiser Dawidek” Paweł Huelle próbuje odtworzyć młodzieńcze przeżycie tajemnicy, odkrycie wielowymiarowości świata. Jej akcja rozgrywa się w Gdańsku, który zajmuje ważne miejsce w jego twórczości i który ukazany jest jako "mała ojczyzna" z drobiazgowo rekonstruowanymi, pod względem historycznego miejsca i czasu, realiami. Wiele uwagi poświęca zjawisku zetknięcia się różnych kultur.
”Pamflet na siebie” T. Konwicki godzi ze sobą mityczną krainę dzieciństwa – obszar Wilna i Nowej Wilejki oraz obecne miejsce zamieszkania – Warszawę. O swoim rodzinnym mieście pisze:
”Moje Wilno zastygło na zawsze w szklanej kuli wypełnionej słonecznym płynem młodzieńczego wigoru i tylko nad nim, w tej jarmarcznej kuli, płyną przezroczyste obłoki niewidzialnego czasu”Konwicki nazywa siebie vice-Mickiewiczem, nie próbuje jednak stworzyć własnego wizerunku Wilna, a odnosi się do kulturowego symbolu.
”Kronika wypadków miłosnych” - T. Konwicki napisał niezwykłą opowieść o młodości. Książka opowiada o "wieku niewinności" przedwojennej Polski. Rozgrywająca się akcja jest tylko pretekstem do pokazania czym jest był tamten świat, o którym wielokrotnie opowiada sam narrator - zwracając uwagę na "kluczowe" elementy różniące świat współczesny od świata przedwojennego.
”Dzieci Jerominów” - E. Wiechert akcję swej sagi umiejscawia na Mazurach, krainie swego dzieciństwa. Opisuje proste życie prostych ludzi na przykładzie rodziny Jerominów zamieszkującej wieś Sowiróg. Książka ta to również, podobnie jak publikacje Siegfieda Lenza czy Marion D�nhoff, poznawanie wspomnień autora i obrazu społeczności zamieszkującej Mazury przed II wojną światową.
Autor: