klp.pl„Na dom w Czarnolesie” – J. Kochanowski mówi o wiejskim domu jako o gnieździe ojczystym, gdzie można prowadzić spokojne, umiarkowane życie, wyzbywając się bogactw.
„Pamiętniki” – J. Ch. Pasek twierdzi, że po bujnym żołnierskim życiu najlepiej jest zaszyć się w dworku wiejskim na wsi, gdzie można uciec od awanturniczego życia, okazując się dobrym gospodarzem i mężem.
„Pan Tadeusz” – A. Mickiewicz wspominając na emigracji swoje rodzinne strony, akcję swej epopei umieszcza w Soplicowie - ”centrum polszczyzny”. O urodzie polskiego domu pisze:
”Wśród takich pól przed laty nad brzegiem ruczaju
Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju
Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany
Świeciły się z daleka pobielane ściany...”
Soplicowo ukazuje Mickiewicz jako arkadię, symbol szczęścia lat dziecinnych i utraconej ojczyzny. Stanowi ono ostoję polskości, dawnych obyczajów i tradycji szlacheckich. Wnętrze domu wypełniają rekwizyty świadczące o patriotyzmie jego mieszkańców. Zachowane są tu rytuały towarzyskie, a życie toczy się w zgodzie z rytmem natury.
„Fortepian Szopena” – C.K. Norwid jako symbol narodowych tradycji uznaje ”Dom modrzewiowy wiejski”. Pisze, że muzyka Szopena przywołuje właśnie polskie krajobrazy, które są jak niebo, hostia i wstęga.
”Nad Niemnem” - E. Orzeszkowa przedstawia trudne życie mieszkańców nadniemeńskiego Korczyna w drugiej połowie XIX wieku. Właściciel majątku – Benedykt Korczyński boryka się z wieloma trudnościami by utrzymać swój dwór w dawnej świetności, popada między innymi w konflikt z zaściankową szlachtą – Bohatyrowiczami. Przyczyną upadku ziemiaństwa są również wielkopańskie maniery i niechęć do pracy niektórych jej mieszkańców, których sylwetki kreśli autorka w satyryczno-karykaturalny sposób (m.in. egzaltowana, żyjąca w sentymentalnym świecie Emilia Korczyńska).
”Przedwiośnie” - S. Żeromski opisując dwór w Nawłoci porusza problem lekkomyślności ziemiaństwa oraz anachroniczności stanu szlacheckiego. W starym ziemiańskim dworze wśród zabaw dokonuje swego żywota pańska Polska. Dwór ziemiański Hipolita Wielosławskiego jest miejscem pełnym ładu i spokoju, obowiązuje tu dawny ceremoniał towarzyski i odwieczne porządki, na które zdaje się nie wywierać wpływu ani wojna, ani rewolucja. Jest to jednak świat zbliżający się ku katastrofie – pusty i jałowy.
”Ferdydurke” - W. Gombrowicz porusza w sposób karykaturalny świat ziemiaństwa i parobków. Krytykuje anachroniczny dwór i prymitywne chłopstwo. Opisany w powieści dwór państwa Hurleckich poddany został mechanizmowi parodii i groteski. Gombrowicz pragną obnażyć prawdziwe oblicze ziemiaństwa i obalić mitologiczny obraz dworku szlacheckiego, będącego dla niego rupieciarnią gotowych wzorców. Dworek staje się synonimem konserwatyzmu szlacheckiego oraz starej tradycji ograniczającej się do pustych celebracji zachowań.
”Pornografia” - W. Gombrowicz akcję swej powieści umieszcza w okupowanej Polsce w 1943 roku, kiedy to bohaterowie Witold razem z Fryderykiem wybierają się do majątku ziemskiego znajomego Hipolita w Powórnej. Autor prezentuje tradycyjną kulturę i obyczaj narodowy w stanie wyczerpania i rozkładu. Czytelnikowi ukazuje zbezczeszczenie narodowych i religijnych świętości, zdetronizowanie Pana Boga! Widzimy, że wszystkie zasady moralne można poświęcić dla afirmacji młodości.
”Noce i dnie” - M. Dąbrowska traktuje dwór polski jako ostoję tradycji i patriotyzmu w czasach zaborów. Życie w Serbinowie zarządzanym przez Bogumiła Niechcica ukazane jest na przestrzeni wielu lat, podczas których rodzą się i wychowują kolejne dzieci Niechciców. Dąbrowska ukazała codzienne, powszednie rozterki towarzyszące ziemiańskiemu życiu, ale i chwile podniosłe. Mieszkańcy Serbinowa są otwarci, pełni szacunku dla pracy i współczucia wobec innych. Tradycje powstania styczniowego można tu spotkać na każdym kroku.
”Panny z Wilka” - J. Iwaszkiewicz opisuje podróż Wiktora Rubena do krainy lat młodości – Wilka. Już sam wygląd dworku pokazuje, że przeszłość bezpowrotnie minęła, a czas odmienił wszystko.
”Dolina Issy - Cz. Miłosz powraca do krainy swego dzieciństwa, przypomina swoje pierwsze doznanie tajemnicy i dziwności świata, a także piękna istnienia. Ukazuje młodzieńcze lata Tomasza Surkonta, którym opiekują się dziadkowie mieszkający na dworze polskim nad rzeką Issą na Litwie kowieńskiej. Dwór dziadków to także miejsce, gdzie historia powojennej Litwy miesza się z pogańskimi zwyczajami, a każdy mieszkaniec tej krainy nosi w sobie jakąś tajemnicę.
”Dwór” - Cz. Miłosz w swym wierszu kontrastuje swoje wspomnienia z przeszłości, z okresu dzieciństwa z obecnym stanem dawnego dworu. Wspomnienia dworu, parku, ścieżki prowadzącej nad rzekę, lipowej alei są bardzo szczegółowe. Jednak czas zmienił dawną Arkadię w brzydką obumierającą krainę, gdzie nic nie jest takie, jak dawniej. Postarzał się zarówno podmiot liryczny, jak i miejsce.
”Szczenięce lata” - M. Wańkowicz snuje opowieści o dzieciństwie i ziemiańskich tradycjach. W książce znajdujemy dokładny opis dwóch dworków szlacheckich . Pierwszy z nich znajduje się w Nowotrzebach na Kowieńszczyźnie , drugi w rodzinnym majątku Wańkowiczów - Kalużycach , w powiecie ihumeńskim , ziemi mińskiej na Białorusi. Opis domu w Nowotrzebach jest bardzo dokładny, wręcz pedantyczny. Autor starał się w wyrazisty sposób oddać wygląd , a co za tym idzie klimat domu, w którym spędził swoje dzieciństwo. Dworek to dla Wańkowicza również miejsce przepełnione pamiątkami polskości, w których polskość przenikała całą tradycję rodzinną i była skarbem.
Autor: