Mickiewicz jakiego nie znamy

Radowało Filomatów wzajemne zrozumienie, przyjaźń i zaufanie. Spędzali razem wakacje. Za tą przyczyną latem 1820 roku Adam Mickiewicz, wprowadzony przez Tomasza Zana i Ignacego Domeyke, zawitał do majatku Wereszczaków - Tuchanowicz, gdzie zamieszkiwała wdowa marszałkowa Wereszczakowa, dwóch jej synów Józef i Michal, oraz córka Maryla. Własnie Tuchanowicze pozostaną dla poety miejscem szczęścia wspominanego az do śmierci. Adam od 1819 roku pracujący jako nauczyciel w powiatowej szkole w Kownie, oderwany od Uniwersytetu, przyjaciół, zagubiony, cierpiący często na bóle zębów, bardzo zle znosil ten okres odpracowywania niegdysiejszego stypendium. Wielka radoscia byly wiec dla niego wakacyjne spotkania w domu Wereszczaków, czy hrabiego Chreptowicza w Szczorsach, a w czasie roku szkolnego pocieszeniem byly listy z Wilna od przyjaciól, które przywozila mu zyczliwa doktorowa Karolina Kowalska. Uczynnosc pani Karoliny rychlo przeszla w daleko idaca zazylosc, której maz, pan doktor Kowalski nie chcial zauwazac, poblazliwie znoszac kaprysy towarzyskie zony.

Maryle Wereszczakówna poznał Adam Mickiewicz w roku 1820, w czasie kiedy juz jako 22-letnia panna byla na tzw. wydaniu, a o która goraco staral sie utytulowany i wyksztalcony napoleonski wojskowy, hrabia Wawrzyniec Puttkamer. Maryla byla rówiesniczka Adama, nie byla za ladna, ale za to posiadala wiele uroku, byla dosc energiczna, oczytana w literaturze polskiej, francuskiej i niemieckiej. W czasie wakacyjnych spotkan mlodzi bardzo przypadli sobie do gustu, dużo rozmawiali, spacerowali, a chociaz zrodzila sie miedzy nimi prawdziwa i szczera milość, w dniu 2 lutego 1821 roku Maryla zostala żoną Wawrzynca Puttkamera. Pomimo opisywanej w wierszach wielkiej rozpaczy Adama, w zyciu istotnie nie bylo az tak tragicznie, skoro juz w tydzien po slubie Maryli, w domu panstwa Kowalskich doszlo do awantury pomiedzy Adamem a szambelanem Nawrotowskim rywalizujacym z poeta o wzgledy pani Karoliny. Malo tego, Adam zaczal spotykac sie z pania Puttkamerowa, podawal z nia do chrztu dziecko swego przyjaciela, dochodzilo do gwaltownych wymówek to Maryli o pania Karoline, to pani Karoliny o Maryle.

W tym czasie umiera w Nowogródku matka Adama, o czym on dowie sie z trzymiesiecznym opóznieniem, a to dzieki kolegom chroniacym go przed nadmiernymi przezyciami tego okresu. W poezji mlodego twórcy zaczyna plonac gorejacy ogien. Poczatkowo powstaja lekkie w stylu, klasyczne utwory, pisane z przymruzeniem oka w celach wyraznie towarzyskich ("To lubie"), balladki proste acz róznorodne i wielka, awangardowa "Oda do mlodosci". Na wzór romantycznych utworów europejskich siega Mickiewicz po zródlo i natchnienie do ludowosci, zmienia uporzadkowany lad literatury klasycznej, aczkolwiek nie odrzuca jej kunsztu i poprawnosci. Przyjaciele, dla których w glównej mierze wówczas pisal, potrafili nalezycie ocenic jego poezje, wzruszac sie nia, zachwycac, bawic czy odczytywac przeczucia. Rozumieli doskonale przezycia mlodego poety, jego egzystencjalne wyznania w "switezi" ("... gwiazdy nade mna, gwiazdy pode mna...") o poczuciu zawieszenia we wszechswiecie i naglej stad samotnosci, bawili sie, poznawali i zdumiewali dokonujac odkryc o sobie w tej sztuce wysokiej klasy, jakze odleglej od zycia hucznego z toastami i wytwornymi manierami. Adam zaczal proponowac postulaty nowego poznawania swiata, doceniania piesni ludowej, która jedyna trafila do serc i umyslów ludu, by w nim przetrwac jako zródlo najprawdziwsze, a nie jak u Sniadeckiego "plód spodlonego umyslu".

"Miej serce i patrzaj w serce" - to haslo z "Romantycznosci" mialo sie stac programem calej epoki Romantyzmu stojacego juz u wrót polskiej literatury. Mialo zwrócic uwage ludzi na sily unoszace sie ponad czlowiekiem, pojmowane i rozumiane przezen czastkowo, a które zamykaja lub otwieraja niebiosa.

Z koncem maja 1822 roku spod prasy wilenskiej drukarni Zawadzkiego wyszedl tom poezji Adama Mickiewicza, zawierajacy "Ballady i Romanse" i od tej daty zaczeto w Polsce liczyc nowa epoke literatury polskiej.

Jako ciekawostke podam fakt, ze w tym samym czasie, wskutek najprawdopodobniej niewyraznego pisma oraz bledów ortograficznych profesor Ernst Groddeck nie przyjal Adamowej magisterskiej rozprawy lacinskiej. Pozostal wiec Adam z nizszym stopniem naukowym z filozofii, co jednak nie przeszkodzilo mu w przyszlosci wykazac gruntowne przygotowanie w tym zakresie, kiedy w Szwajcarii wykladal jako profesor laciny na Uniwersytecie w Lozannie. Jeszcze za czasów swego pobytu w Kownie Adam przygotowywal II tom poezji, których glówna czesc stanowily "Dziady", oparte na bialoruskich wierzeniach i tradycjach obdarowywania w czasie Wielkanocy zmarlych bliskich jedzeniem i napojami ze stolu swiatecznego. W calej skomplikowanej tematyce "Dziadów" jedno jest najwazniejsze, to swiadomosc o przeznaczeniu dwojga szukajacych sie na ziemi dusz do zjednoczenia sie w jednej gwiezdzie na wieki. W tym samym okresie powstala "Grazyna".

Tymczasem zaczeto pilnie obserwowac srodowiska uniwersyteckie i tropic organizacje studenckie. W calym lancuchu zdarzen dochodzi do aresztowan Filomatów, w tym i Adama Mickiewicza, przetrzymywanego w bazylianskiej celi, reszte kolegów rozeslano do róznych wiezien. Kuratorem wilenskiego okregu naukowego byl ksiaze Adam Jerzy Czartoryski, dawny przyjaciel cara Aleksandra I. Konkurowal z nim Nikolaj Nowosilców, który prowadzac sledztwo w sprawie tajnych organizacji studenckich doprowadzil do dymisji Czartoryskiego i sam zajal jego stanowisko. Zaczely sie wywózki na Sybir. Po kilkumiesiecznym pobycie w wiezieniu udalo sie za osobistym poreczeniem Joachima Lelewela w kwietniu 1824r. uwolnic Adama Mickiewicza. Po krótkim pobycie nad morzem, kilku spotkaniach ze znajomymi, przekazaniu plenipotencji majatkowych (dom w Nowogródku) bratu Franciszkowi po raz ostatni spotkal sie z kolegami na poddaszu przy ul. Ostrobramskiej, aby 25 pazdziernika wyrokiem decyzji Aleksandra wraz z kolegami opuscic Wilno. Nie wiedzial wtedy Adam, ze opuszcza swój kraj juz na zawsze. Przed Filomatami byla opisana w III czesci "Dziadów" droga do Rosji.

Zofia Kata

  Dowiedz się więcej