klp.pl
Dobrze wiedzieć
Apostrofa jest bezpośrednim zwrotem do osób, zwierząt, bóstw, idei, wartości, symboli, wydarzeń, przedmiotów lub pojęć. Zawsze musi być wyrażona w wołaczu, czyli siódmym przypadku deklinacji lub w mianowniku w funkcji wołacza.
Apostrofa jest bezpośrednim zwrotem do osób, zwierząt, bóstw, idei, wartości, symboli, wydarzeń, przedmiotów lub pojęć. Zawsze musi być wyrażona w wołaczu, czyli siódmym przypadku deklinacji lub w mianowniku w funkcji wołacza.
Spójrz teraz na najpopularniejszy w literaturze polskiej przykład apostrofy:
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.
Jest to oczywiście fragment inwokacji Pana Tadeusza autorstwa Adama Mickiewicza, w którym autor zwraca się bezpośrednio do Litwy.
Dobrze wiedzieć
Inwokacja jest rozbudowaną formą apostrofy otwierającej utwór. Autor zwraca się do boga, muzy lub zjawiska z prośbą o natchnienie.
Inwokacja jest rozbudowaną formą apostrofy otwierającej utwór. Autor zwraca się do boga, muzy lub zjawiska z prośbą o natchnienie.
Znana nam wszystkim Oda do radości, czyli hymn Unii Europejskiej również rozpoczyna się od apostrofy:
O Radości, iskro bogów, kwiecie elizejskich pól
święta, na twym świętym progu staje nasz natchniony chór.
Pierwsze znane apostrofy odnajdziemy w twórczości Homera. Liczne przykłady odnajdziemy również w utworach okresu romantyzmu – szczególnie w romantycznej poezji. Poza Mickiewiczem garściami korzystał z niej choćby Juliusz Słowacki. Jego Hymn o zachodzie słońca na morzu rozpoczyna się od słów:
Smutno mi, Boże! Dla mnie na zachodzie
Rozlałeś tęczę blasków promienistą;
Funkcje apostrofy w literaturze
Apostrofa zwykle ma na celu nadać tekstowi charakter podniosły. Właśnie dlatego tuż po apostrofie najczęściej stosuje się podniosły styl wypowiedzi (np.: Młodości, ty nad poziomy wylatuj). Warto zauważyć, że w momencie, kiedy apostrofa nie jest zwrotem do człowieka, dochodzi do personifikacji adresata.
Chociaż apostrofa najczęściej stosowana jest w literaturze, to występuje również w mowie potocznej, w szczególności w mowach okolicznościowych lub publicznych wystąpieniach (np. kiedy polityk zwraca się do narodu). Co ciekawe, stosowano ją już w starożytnej Grecji – sztuka oratorska Ajschinesa czy Demostenesa zawierała wiele apostrof.
Apostrofa - przykłady
- Pieśń XXV, Jan Kochanowski "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?"
- Bogurodzica - "Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!(...)"
- Iliada, Homer - Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody...
- Inwokacja, Pan Tadeusz, Adam Mickiewicz - "Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie..."
- Oda do radości - "O Radości, iskro bogów, kwiecie elizejskich pól..."
- Do gór i lasów, Jan Kochanowski - "Wysokie góry i odziane lasy! (...)"
- Do matki Polki, Adam Mickiewicz - "O matko Polko! gdy u syna twego..."
- Bema pamięci żałobny rapsod, C.K. Norwid - "Czemu, Cieniu, odjeżdżasz"
- Hymn o zachodzie słońca na morzu, Juliusz Słowacki -"Smutno mi, Boże! Dla mnie na zachodzie
Rozlałeś tęczę blasków promienistą;"
Autor: