Pytanie retoryczne - kiedy odpowiedź jest niepotrzebna

Są w naszym życiu pytania, które zadajemy, nie oczekując odpowiedzi. Po co było nam to wszystko? Czy miłość nie jest w życiu najważniejsza? Czy jest jeszcze sprawiedliwość na tym świecie? Pytania retoryczne, bo o nich mowa, skłaniają do refleksji, przemyśleń lub chwilowego zatrzymania się. Stosujemy je w mowie potocznej, jednak ich moc doskonale znają osoby, przemawiające publicznie (np. politycy) oraz twórcy literaccy. Dziś omówimy sobie wszystko, co powinieneś wiedzieć o pytaniu retorycznym!

Pytanie retoryczne – informacje podstawowe, funkcja

Dzięki temu doskonale skłaniają do przemyśleń:

Po co człowiek pojawił się na tym świecie?
Jaki jest cel istnienia?

Innym razem odpowiedź na pytanie retoryczne może być prosta i oczywista:

Czy na tym świecie istnieje sprawiedliwość?
Czyż rasizm nie jest zły?

Tego rodzaju pytania retoryczne służą głównie podkreśleniu wagi poruszanego problemu.

Czasem pytania retoryczne służą jedynie podtrzymaniu rozmowy, zainteresowaniu rozmówcy, wyrażeniu wątpliwości, zniechęcenia czy innych emocji nadawcy:

Widzisz, jak bardzo jestem szczęśliwy?
Słyszysz tę ciszę?

Z kolei w wypowiedziach publicznych pytania retoryczne wykorzystywane są celowo, aby uzyskać aprobatę odbiorców lub stworzyć z nimi pewnego rodzaju połączenie:

Czy to w porządku, że podatki są tak wysokie?
Czy nie chcielibyście równych praw dla wszystkich?

Pytanie retoryczne przykłady z literatury

Ze względu na swoją nieoczywistość i silną moc pobudzania odbiorców do refleksji, pytanie retorycznym jest jedną z bardzo często stosowanych figur stylistycznych w literaturze. Forma może być dowolna – twórcy literaccy wykorzystuję pytania retoryczne zarówno w formie tytułów, nagłówków, pauz, przerywników, jak i zatrzymań. Pytania retoryczne nie tylko wzbogacają oraz ubarwiają wartość merytoryczną, ale też pełnią rolę dekoracyjną.



Spójrz na poniższe przykłady zastosowania pytania retorycznego w tekstach literackich:

Eliza Orzeszkowa, Gloria Victis:
O! kiedyż będzie inaczej? Czy kiedykolwiek będzie inaczej? Dlaczegoż nie urodziłem się w tej porze później, gdy świat będzie innym, albo w tak wczesnej, aby oczy moje nie potrafiły otworzyć się na to, że mógłby być innym, gdyby, gdyby ludzie byli inni!

Jan Kochanowski, Tren I:
Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować,
Czyli się z przyrodzeniem gwałtem mocować?



Cyprian Kamil Norwid, Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie:
Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie,
Że ci ze złota statuę lud niesie,
Otruwszy pierwej?

Coś ty Italii zrobił, Alighieri,
Że ci dwa groby stawi lud nieszczery,
Wygnawszy pierwej? 

Jan Kochanowski, O miłości:
Być sternikiem duchami napełnionej łodzi,
I tak cicho odlecieć jak duch gdy odlata?

Adam Mickiewicz, Niepewność:
I tęskniąc, sobie zadaję pytanie:
Czy to jest przyjaźń? czy to jest kochanie?

  Dowiedz się więcej