Kontrast – dobry i zły glina

Czy zdarza Ci się oglądać filmy sensacyjne? Jeśli tak, to na pewno kojarzysz policyjną technikę negocjacji, zwaną „dobry i zły glina”. Polega ona na tym, że podejrzanego początkowo przesłuchuje „zły” policjant – nieprzyjemny, bezpośredni, czasem wręcz agresywny. Po pewnym czasie zastępuje go „dobry” policjant – serdeczny, uczynny i miły.

Taka technika bazuje na zasadzie kontrastu. Dobry policjant jest całkowitym przeciwieństwem tego złego. Podejrzany odczuwa ulgę i nabiera automatycznego zaufania dla tego „dobrego” gliny. Efekt: zaczyna mówić mu prawdę. Dokładnie na tej samej zasadzie oparty jest kontrast w literaturze. Jeśli chcesz wiedzieć więcej, zapraszamy do lektury.

Czym jest kontrast?

Zupełnie, jak w przypadku naszych policjantów. Przedstawienie dobrego gliny na tle jego całkowitego przeciwieństwa sprawia, że pozytywne cechy wydają się jeszcze bardziej wzmocnione. W literaturze wiele wątków, historii, ale i całych powieści opiera się na takich przeciwieństwach.

Stosowanie kontrastu powoduje, że tekst literacki staje się ciekawszy i bardziej intrygujący. Występujące w nim postacie nabierają wielowymiarowości, zmieniają – zarówno samych siebie, jak i rzeczywistość. Jego stosowanie ani odczytywanie nie jest trudne. Wymaga jedynie dopasowania dwóch elementów, które można by ustawić na dwóch biegunach jednej linii:

• dobry-zły
• porywczy-łagodny
• raj-piekło
• natura-cywilizacja
• Bóg-Szatan

Kontrast w literaturze

Literatura od zarania dziejów garściami czerpie z kontrastu. Pierwszym z brzegu przykładem jest odwieczna walka dobra ze złem. Pozytywny bohater, pokonujący czyste zło, staje się w naszych oczach postacią niemal pozbawioną wad. Spójrz na przykład Balladyny i jej dobrej siostry Aliny (bohaterki Balladyny Juliusza Słowackiego). W Balladynie Słowacki zastosował efekt aureoli.

Czasem kontrast zostaje zastosowany wyłącznie w ramach jednej postaci. Ciekawym przykładem jest tutaj komiksowy Spiderman – na co dzień nieśmiały nudziarz Peter Parker, który zmienia się w odważnego superbohatera. Gdyby nie zamieniał się w człowieka-pająka zapewne nie zwrócilibyśmy na Parkera szczególnej uwagi. Ot, chłopak, jak każdy inny. Kiedy jednak widzimy, jak jego osobowość zmienia się dzięki przebraniu, efekt „nudziarza” jest wzmocniony. Ten kontrast pomiędzy bohaterem a nieśmiałym chłopakiem wydaje się nam wręcz nierealny.
Kontrastem wewnątrz jednego bohatera może być też jego przemiana na przestrzeni akcji: niegdyś przykładny rycerz Makbet (z tragedii Makbet Wiliama Szekspira) zamienia się stopniowo w ogarniętego żądza władzy zbrodniarza. Tego typu zabieg powoduje, że postaci i historie są znacznie barwniejsze, wielowymiarowe.

Inne przykłady kontrastu w literaturze:

Ignacy Krasicki, Malarze:
Dwaj portretów malarze słynęli przed laty:
Piotr dobry, a ubogi, Jan zły, a bogaty.
Piotr malował wybornie, a głód go uciskał,
Jan mało i źle robił, więcej jednak zyskał.
Dlaczegóż los tak różny mieli ci malarze?
Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze. 

Aleksander Fredro, Paweł i Gaweł:
Paweł i Gaweł w jednym stali domu,
Paweł na górze, a Gaweł na dole;
Paweł, spokojny, nie wadził nikomu,
Gaweł najdziksze wymyślał swawole.

Jan Andrzej Morsztyn, Do Trupa:
Leżysz zabity i jam też zabity,
Ty — strzałą śmierci, ja — strzałą miłości,
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości,
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty,
Adam, Mickiewicz, Dziady
Nasz naród jak lawa
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi,
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.

Gdyby zastanowić się głębiej, to właściwie w niemal każdym utworze literackim możemy odnaleźć pewien kontrast. Szczególnie widoczny jest jednak w prozie i to tutaj znajdziesz najwięcej jego przykładów.

  Dowiedz się więcej