Porównanie – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Blada jak ściana, wierny jak pies, głupi jak but… Zapewne nie raz w swoim życiu zastosowałeś podobne konstrukcje, by podkreślić czyjąś cechę. Owa konstrukcja nosi nazwę porównania i jest bardzo interesującym środkiem stylistycznym, z którego namiętnie korzystają niemal wszyscy twórcy literaccy. Aby porównanie w literaturze się udało, autor musi mu nadać odpowiednią konstrukcję oraz kształt. Czym dokładnie jest porównanie i jakie są jego cele? Wszystkiego dowiesz się z tego artykułu!

Porównanie – informacje podstawowe

Głównym zadaniem porównania jest uwypuklenie cechy opisywanego przedmiotu, zjawiska, idei, osoby czy też zwierzęcia. Składa się z dwóch członów – porównywanego oraz porównującego, które zawsze połączone są słowami:
jak,
jakby,
tak jak,
na kształt,
jako,
jak gdyby,
niby,
podobny.

Wydaje się proste, prawda? Aby jeszcze bardziej uprościć to zagadnienie, omówmy porównanie na przykładzie:

Ta suknia jest biała jak śnieg.

Jak widzisz, cechą jest tutaj biały kolor sukni. Z kolei śnieg jest punktem odniesienia – śnieg jest w końcu idealnie biały z natury. Omawiane zjawisko, jakim jest biel sukni, interpretowane jest za pomocą drugiego członu, czyli naszego punktu odniesienia.

Porównanie - przykłady z literatury

Z uwagi na szeroki wachlarz możliwości, jakie nam daje, porównanie stało się jednym z najczęściej stosowanych środków stylistycznych w utworach literackich. Niektórzy zaliczają je nawet do rodzajów metafory. Wszystko dlatego, że porównanie bywa niekiedy tak bardzo poetyckie, że ociera się o metaforę.

Spójrz tylko na poniższe przykłady:

Czesław Miłosz, Roki:
drzewa jak w niebo rzucone kotwice

Maria Konopnicka, Śnieg:
Staną gwiazdy parując jak konie

Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa:
Tyś jak lód,

Adam Mickiewicz, Żegluga:
Majtek wbiegł na drabinę: gotujcie się, dzieci!
Wbiegł, rozciągnął się, zawisł w niewidzialnej sieci,
Jak pająk czatujący na skinienie sidła.

Porównanie homeryckie

Szalenie ciekawym rodzajem porównania jest porównanie homeryckie. W tym przypadku wciąż mamy dwa człony – porównywany i porównujący – ale ten drugi został rozbudowany w sposób barwny, obszerny i bogaty.

Jak odróżnić porównanie homeryckie od zwykłego, rozbudowanego porównania?

Z porównaniem homeryckim mamy do czynienia zawsze wtedy, kiedy drugi człon jest fabularny. Powinien być rozbudowany do rozmiarów samodzielnego obrazu lub epizodu. Co to znaczy? Może na przykład zmieniać tempo opowiadania lub całkowicie odchodzić od zasadniczego tematu. Jak sama nazwa wskazuje, porównanie homeryckie pochodzi od twórczości Homera, który tak długie, plastyczne porównania po raz pierwszy zastosował w swoich poematach. Sam spójrz na poniższy przykład Iliady w przekładzie Kazimiery Jeżewskiej:

A lud się gromadził

niby rozliczne, skłębione złocistych pszczół gęste roje,
co z wydrążonej pieczary skalistej bez przerwy wzlatują
i zawisają gronami na barwnych kwiatach wiosennych,
tłumnie bujając, te w jednej, a tamte znów w drugiej stronie –
tak od okrętów tłum liczny i od namiotów podążał
wzdłuż wysokiego wybrzeża, oddział za zbrojnym oddziałem

Z możliwości porównania homeryckiego korzystał też Henryk Sienkiewicz. Oto przykład porównania homeryckiego w Ogniem i mieczem:

Jak dzik otoczony broni się białymi kłami i tnie zajadłą psiarnię, tak ów tabor wśród chmary tatarskiej bronił się z rozpaczą i nadzieją, że z obozu pomoc większa od Wierszułłowej im przyjdzie.


A tutaj przykład takiego rodzaju porównania w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza:
bo każda chmura inna, na przykład jesienna
Pełźnie jak żółw leniwie, ulewą brzemienna,
I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi
Jak rozwite warkocze, to są deszczu strugi

  Dowiedz się więcej