Co to jest eufemizm? Definicja, przykłady

Kiedy stosujemy eufemizmy?

Najczęściej korzystamy z mocy eufemizmów w sytuacjach, kiedy pewne tabu (społeczne, moralne, religijne lub inne) zabrania mówić nam o pewnych kwestiach w sposób dosłowny. Innym razem wykorzystujemy eufemizmy ze względu na uprzejmość czy współczucie, kiedy chcemy być dla rozmówcy po prostu delikatni. Odpowiednio zastosowany eufemizm może być również wykorzystywany jako element ironii czy gry słownej – dzięki temu wypowiedź staje się barwniejsza i po prostu zabawniejsza.

Oto kilka przykładów bardzo popularnych w języku polskim eufemizmów:

"mijać się z prawdą" – kłamać
"mieć lepkie ręce" – być złodziejem, kraść
"tylna część ciała" – pupa

Tworzenie eufemizmów

Eufemizmy są kopalnią kreatywnych pomysłów. Bierze się to przede wszystkim ze swobody w ich tworzeniu. Można je bowiem budować na wiele sposobów. Niech za przykład posłużą nam eufemizmy wulgaryzmów: od zdrobnień (np. o cholercia) przez delikatną zmianę brzmienia (o kurka), aż po całkowite obejście słowa innym sformułowaniem (niech mnie kule biją).

Inne metody tworzenia eufemizmów:

• metafora – "zasnąć snem wiecznym" (umrzeć)
• peryfraza – czyli wielowyrazowy opis, np. "tam, gdzie król piechotą chodzi" (toaleta)
• zaprzeczenie – "nieurodziwy" (brzydki)

Przykłady eufemizmów w literaturze

Eufemizmy potrafią dodać tekstowi groteski, obejść cenzurę, złagodzić wydźwięk emocjonalny czy nawet delikatnie „uśpić” czujność odbiorcy. Dlatego są chętnie stosowane przez twórców:

Ks. Jan Twardowski, Śpieszmy się:
Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą
zostaną po nich buty i telefon głuchy

Tadeusz Różewicz, List do ludożerców:
Inni ludzie też mają
Dwie nogi i siedzenie

Zbigniew Herbert, Pan od przyrody:
w drugim roku wojny
zabili pana od przyrody
łobuzy od historii

Zbigniew Herbert, Pożegnanie:
jestem spokojny trzeba się pożegnać
nasze ciała przybrały kolor ziemi

Ignacy Krasicki, Pijaństwo:
Patrz na człeka, którego ujęła moc trunku,
Człowiekiem jest z pozoru, lecz w zwierząt gatunku
Godzien się mieścić, kiedy rozsądek zaleje

Przykłady eufemizmów z życia codziennego

Kłamać - eufemizmy

mijać się/rozmijać się z prawdą, zniekształcać prawdę, przekręcać fakty, iść krętą drogą, wprowadzać kogoś w błąd, odwracać/wykręcać/wywracać kota ogonem, opowiadać bajki

Śmierć - eufemizmy

kres życia, odejście na wieki, usnąć snem wiecznym, przenieść się na tamten świat, wydać ostatnie tchnienie

Starość - eufemizmy

jesień życia, złoty wiek

  Dowiedz się więcej