klp.plCo to jest esej?
Esej to szkic filozoficzny, naukowy, publicystyczny lub krytyczny, zazwyczaj pisany prozą. Swobodnie rozwija interpretację jakiegoś zjawiska lub dociekanie problemu. Eksponuje punkt widzenia autora. Cechuje się dbałością o piękny i oryginalny sposób przekazu.
Wywód myślowy zawarty w eseju w małym na ogół stopniu respektuje standardowe metody rozumowania. Obok związków logicznych występują luźne skojarzenia pomysłów, a obok zdań weryfikowalnych – poetyckie obrazy. Esej często ubarwiony jest paradoksalnymi sformułowaniami, błyskotliwymi aforyzmami, a także elementami narracyjnymi lub liryczno-refleksyjnymi.
Wyznaczniki dobrego eseju
- Decydującą rolę w eseju pełni funkcja estetyczna. Język eseju powinien być kunsztowny, zbliżony do stylu wysokiego, wyrafinowany i świadczący o oczytaniu i elokwencji autora.
- Esej jest otwartą formą literacką. Autor podejmuje swoistą próbę dotarcia do meritum zagadnienia, które porusza, lecz nie przedstawia wszystkich argumentów, dokonując ich subiektywnej selekcji. W ten sposób sygnalizuje istnienie problemu i zmusza czytelnika do zastanowienia się nad nim. Często esej sprawia wrażenie nieukończonego, a jego luźna kompozycja potwierdza kunszt literacki autora.
- Esej ma charakter czysto subiektywny, uwidaczniając indywidualne podejście autora do poruszanego tematu, który wygłasza swoje przekonania poprzez różnorodne skojarzenia. Esej jest więc zapisem toku myśli autora i stanowi jego punkt widzenia.
- Esej ma charakter asocjacyjny (przypadkowy). Opiera się na zasadzie luźnych skojarzeń, brak w nim jakiegokolwiek porządku (chronologicznego, tematycznego) czy też hierarchizacji przedstawianych argumentów. Jest ciągiem skrótów myślowych, przez co sprawia wrażenie fragmentaryczności.
- Cechą charakterystyczną eseju jest synkretyzm gatunkowy i rodzajowy. Łączy w sobie cechy wielu gatunków literackich, przez co trudno jest go zakwalifikować do jednego ze znanych rodzajów literackich.
- Jedną z cech stylu eseju jest intertekstualność. Autor może wykorzystywać różne cytaty, aforyzmy, odniesienia do innych dzieł literackich i kulturalnych, a także może wplatać aluzje historyczne i filozoficzne.
-W tok wypowiedzi autor może wprowadzać swobodne dygresje, zupełnie niezwiązane z głównym problemem, poruszanym w eseju.
Kompozycja eseju
Podstawową zasadą kompozycyjną eseju jest zupełna dowolność. Esej może mieć różnorodny kształt, zakres tematyczny i stylistyczny. Luźna, fragmentaryczna kompozycja podporządkowana jest nadrzędnej idei autora, a sposób ujęcia zagadnienia zależy wyłącznie od jego inwencji twórczej.
Jak zaplanować pisanie eseju?
1.Pracę nad esejem rozpoczynamy od zapisania wniosków, jakie nasuwają się po uważnym przeanalizowaniu zadanego tematu. Mogą to być luźne skojarzenia, argumenty, czy też pytania, związane z danym zagadnieniem. Każdą myśl zapisuj na oddzielnej kartce, pozostawiając miejsce na rozwinięcie jej o określone cytaty, dygresje, odwołania do innych dzieł. Przygotuj wszystkie materiały, jakie będziesz wykorzystywał podczas pisania eseju: teksty źródłowe, cytaty, aforyzmy, etc.
2.Sporządź plan, który będzie osią kompozycyjną twojego eseju (możesz posłużyć się ciągiem słów-kluczy). Z wcześniej zapisanych wniosków wybierz te, które uważasz za najciekawsze, niepowtarzalne i zgodne z twoimi poglądami na zadany temat. Uporządkuj je, starając się odnaleźć analogie pomiędzy kolejnymi skojarzeniami tak, aby tworzyły w miarę spójną i logiczną całość.
3.Rozwiń wnioski, koncentrując się na głównym zagadnieniu. Uzupełnij je własnymi przemyśleniami, zapoznaj się również z opiniami innych na poruszany przez ciebie temat. Skonfrontuj je z własnymi wnioskami. Do każdego wniosku dopasuj odpowiednie cytaty czy też odwołania do innych tekstów źródłowych. Wzbogać je aluzjami historycznymi i filozoficznymi. Pamiętaj, że esej to przede wszystkim subiektywne opinie autora, więc zawsze musisz zaznaczać w tekście swoją obecność, prowadząc tok myślowy tak, aby zaciekawić czytelnika i zmusić go do własnych refleksji na omawiane przez ciebie zagadnienie.
4.Jeśli masz już uzupełnione wnioski (każdy zapisany na oddzielnej kartce w formie samodzielnej całostki znaczeniowej) możesz przystąpić do zredagowania ich pod względem stylistycznym. Nadaj im tytuły i śródtytuły, a następnie uporządkuj je w odpowiedniej kolejności, według wcześniej przygotowanego planu.
5.Napisz wstęp (możesz posłużyć się odpowiednio dobranym do tematu mottem), wprowadzając czytelnika w tematykę eseju i ogólnie przybliż sposób ujęcia zagadnienia. Kolejno przepisz ułożone wcześniej w logiczną całość skojarzenia i wnioski.
6. Esej nie wymaga wyraźnie zarysowanego zakończenia, lecz możesz podsumować swoje przemyślenia krótką refleksją końcową, uwrażliwiającą czytelnika na poruszony przez ciebie problem.
Zapamiętaj!
1.Esej opiera się na swobodnej interpretacji danego zagadnienia, problemu czy zjawiska.
2.Musisz wykazać się kunsztem literackim, operując kontrastem, dygresjami i luźnymi skojarzeniami.
3.Swoje myśli wyrażaj w sposób zwięzły i jasny, tworząc nowe ujęcie tematu.
4.Skup się przede wszystkim na subiektywnych odczuciach i przemyśleniach.
5.Pod żadnym pozorem nie wprowadzaj fikcji literackiej.
6. Śmiało korzystaj z odpowiednio dobranych do poruszanego tematu cytatów, aluzji, aforyzmów, odwołań do innych dzieł.
Najczęściej popełniane błędy
1. Autor wprowadza do eseju fikcję literacką.
2. Esej zatraca swą formę poprzez wprowadzenie ścisłej fabuły.
3. Autor nie potrafi połączyć kolejnych fragmentów w spójną całość i tekst jest chaotyczny.
4. Błędy stylistyczne, ortograficzne i interpunkcyjne.
Autor: