Romantyzm / Literatura niemiecka

Zanim niemiecki romantyzm rozkwitł na dobre, w latach siedemdziesiątych XVIII wieku na teranie Niemiec zapanował tzw. okres „burzy i naporu” (nazwa pochodzi od tytułu dramatu F. M. Klingera Sturm und Drang z 1776 r.), zwany przez Goethego „rewolucją kulturalną”. Najbardziej charakterystyczne cechy tego nurtu to:

• postawa buntu;
• eksponowanie genialnych jednostek (przedstawienie dramatu jednostki wybitnej, niezrozumianej przez otoczenie);
• fascynacja prawami natury;
• kult Szekspira;
• zainteresowanie folklorem;
• krytyka stosunków społecznych.

Cała ta formacja kulturowa, której głównymi przedstawicielami byli: J. W. Goethe (1749-1832) oraz Fryderyk Schiller (1759-1805), miała niezwykle duży wpływ na polskich romantyków.

Do najważniejszych i najbardziej reprezentatywnych dzieł literackich tego okresu należą Cierpienia młodego Wertera Goethego oraz Zbójcy Schillera. Doskonale posumowała zawartość ideową utworu Goethego Zofia Ciechanowska:

Historia nieszczęśliwej miłości Wertera pozornie tylko idzie za modnym sentymentalizmem, powodem samobójstwa jest w części tylko skłonność do abstrakcyjnych spekulacji myślowych, zabijająca odporność życiową. Ważniejszy moment stanowi poruszone w powieści zagadnienie klasowe: zapory stawiane przed człowiekiem pochodzenia mieszczańskiego i spotykające go upokorzenie ze strony ograniczonej, zarozumiałej szlachty. Istotnym konfliktem nie jest tu jednak ani to, ani też sprzeczność między burżuazyjnym małżeństwem, opartym tylko na podstawach ekonomicznych, a miłością indywidualną. Werter i jego samobójstwo to płomienny – choć tylko bierny – protest przeciw ustrojowi społecznemu, hamującemu możność rozwoju nowego typu człowieka; jest to też literacki odpowiednik politycznych ideałów rewolucji, starcia się ideałów humanistyczno-rewolucyjnych z feudalnym absolutyzmem i mieszczańską kołtunerią. Zarazem kryje ta powieść w zarodku wewnętrzną sprzeczność rodzącego się kapitalizmu, niemożliwość właśnie takiego rozwoju – pełnego, wszechstronnego – w warunkach kapitalistycznej egzystencji z jej podziałem pracy.
(Zofia Ciechanowska, Wstęp, w: J. W. Goethe, Wybór poezji, oprac. Z. Ciechanowska, Ossolin., Wrocław 1995, s. LXIX-LXX.)

  Dowiedz się więcej