Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl Lektury Analizy i interpretacje Motywy literackie Epoki ☰
Literatura współczesna, której początek umownie sytuujemy w latach 1944-1945, nie posiada nazwy charakteryzującej ją przez obowiązujący, powszechnie przyjęty prąd, styl, kierunek filozoficzny, jak na przykład romantyzm czy pozytywizm. Powojenna współczesna literatura polska (epitet „powojenna” nie określa literatury, a jedynie wskazuje na jej historyczny zakres) nie stanowi jakiejś odrębnej epoki literackiej. Nie istnieje w jej obrębie prąd, który stanowiłby podstawę charakterystyki twórczości tego okresu i dałby nazwę wyróżniającą go spośród innych epok (jak to się stało w przypadku romantyzmu czy baroku)
, pisze Bernadetta Żynis, autorka rozdziału Współczesność w pracy Ilustrowane dzieje literatury. Epoka literatury współczesnej budzi wiele kontrowersji wśród badaczy, ponieważ w zasadzie wszystko w niej jest umowne.



Znawcy tematu do dziś toczą spór, czy za oficjalny początek omawianego okresu przyjąć zakończenie drugiej wojny światowej, czy może datę jej wybuchu. Pierwsi argumentują swoje racje tym, że po 1945 roku nastał nowy ład polityczno-gospodarczy. Drudzy odpowiadają, że we wrześniu 1939 roku dokonał się przewrót na niespotykaną dotąd skalę w niemal każdej dziedzinie ludzkiego życia.

Częściej jednak możemy spotkać się z tezą, że współczesność rozpoczęła się w momencie zakończenia działań wojennych. Można jednak zadać sobie pytanie, jak nazwać okres pomiędzy zakończeniem dwudziestolecia międzywojennego w 1939 roku, a rozpoczęciem epoki współczesnej w 1945 roku. Niektórzy z badaczy określają ten czas jako międzyepoka.

Kalendarium epoki


1945
Styczeń – ZSRR uznaje istnienie Tymczasowego Rządu RP, a USA i Wielka Brytania udzielają poparcia rządowi emigracyjnemu premiera i działacza socjalistycznego - Tomasza Arciszewskiego.
Luty - konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie, zwana także krymską ustanawiająca porządek powojennego świata (Ustalenie tzw. ładu jałtańskiego).
Kwiecień - w Moskwie zostaje ratyfikowany układ między Polską a ZSRR, traktujący o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy, który w rzeczywistości jest początkiem uzależnienia ekonomicznego, militarnego i politycznego.
Kwiecień–czerwiec - konferencja założycielska ONZ, następczyni Ligi Narodów, w San Francisco, z udziałem 50 państw z całego świata.
Maj – oficjalne zakończenie II wojny światowej.
Czerwiec – początek tak zwanego „proces szesnastu” w Moskwie, w którym przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego, aresztowani podstępnie przez NKWD w Pruszkowie w marcu, zostają skazani, a o którym historyk Norman Davies napisał w Powstaniu '44:
(…) był kluczowym wydarzeniem ukazującym kierunek sowieckiej polityki. Stanowił potwierdzenie zarówno złej woli komunistów, jak i ich determinacji w niszczeniu wszystkich przeciwników politycznych. Był wzorcowym procesem pokazowym - pełnym absurdalnych oskarżeń, podsądnych, którym wyprano mózgi, i zmuszonych do fałszywych zeznań świadków; nie miał nic wspólnego z prawdziwymi przestępstwami. Wyreżyserowano go, aby zademonstrować, że (...) "sowiecka sprawiedliwość" potrafi bezkarnie wypromować nawet najbardziej oczywista niesprawiedliwość i że zachodnie mocarstwa nie mogą zrobić nic (...)

Powołanie przez prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z Edwardem Osóbką-Morawskim (PPS) na czele, uznanego przez rządy państw zachodnich, które wcześniej wycofały uznanie dla rządu RP na uchodźstwie.
Lipiec-sierpień - konferencja w Poczdamie z udziałem delegacji rządu polskiego, w wyniku której Niemcy zostają podzielone na strefy okupacyjne oraz obarczone za II wojnę światową, a Polsce zostaje wytyczona nowa zachodnia granica (na linii rzeki Odry i Nysy Łużyckiej).
Rozwiązanie Rady Jedności Narodowej poprzez wydanie odezwy programowej do narodu polskiego – Testamentu Polski Walczącej, w której domagano się opuszczenia Polski przez wojska sowieckie i zakończenia nękania ze względu na poglądy polityczne.
Zorganizowanie przez oddziały NKWD w okolicach Augustowa obławy augustowskiej, w której aresztowano około 2 tysięcy członków podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego (600 zamordowano w nieznanym miejscu).
Utworzenie Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Polsce, czyli cenzury.
Sierpień – podpisanie umowy o granicy polsko- radzieckiej na linii Curzona w Moskwie.
Wrzesień – wypowiedzenie przez polski rząd konkordatu z Watykanem z 1925 roku; kapitulacja Japonii.



Lata 1945 – 1947 - Polska dąży do zawarcia układu o przyjaźni z Francją i wyegzekwowania zapisu o pomocy wojskowej na wypadek agresji niemieckiej. Niestety, po ogłoszeniu doktryny Trumana, zwanej doktryną powstrzymywania ZSRR, Francja wycofuje się z rozmów.

1946
Styczeń - Polska niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ (2-letnia kadencja).
Marzec - Winston Churchill w amerykańskim mieście Fulton wypowiada w czasie wystąpienia słowa o „żelaznej kurtynie”, dzielącej Europę od Szczecina po Triest:

Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna dzieląc nasz Kontynent. Poza tą linią pozostały stolice tego, co dawniej było Europą Środkową i Wschodnią. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia, wszystkie te miasta i wszyscy ich mieszkańcy leżą w czymś, co trzeba nazwać strefą sowiecką, są one wszystkie poddane, w takiej czy innej formie, wpływowi sowieckiemu, ale także - w wysokiej i rosnącej mierze - kontroli ze strony Moskwy.




Wrzesień - sekretarz stanu USA James Byrnes przemawia w Stuttgarcie i określa politykę Stanów Zjednoczonych względem Niemiec i państw europejskich, nazywając granice na Odrze i Nysie Łużyckiej jako „rozwiązanie tymczasowe” (uznanie nowych granic uzależniał od demokratycznych wyborów w Polsce).
Polski rząd dąży do zezwolenia na udział ministrów spraw zagranicznych w konferencjach kończących wojnę, zwłaszcza w posiedzeniach dotyczących Niemiec.
Tuż przed wyborami do sejmu mają miejsce aresztowania kluczowych działaczy opozycyjnych, mimo iż rządy państw zachodnich wysyłały noty protestacyjne.



1947
Styczeń - połączenie angielskiej i amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec w Bizonię (w kwietniu 1949 roku przemianowanej na Trizonię, po przyłączeniu strefy francuskiej).
Wybory do Sejmu Ustawodawczego w Polsce.
Zawarcie traktatu pokojowego w Paryżu między państwami satelickimi III Rzeszy.
Józef Cyrankiewicz premierem (luty).
Marzec – zawarcie polsko-czechosłowackiego układu o przyjaźni i wzajemnej pomocy; wojna domowa w Grecji (do 1949) pomiędzy prawicowcami popierającymi rząd, wspieranymi przez Wielką Brytanię oraz Stany Zjednoczone, a komunistycznymi siłami DAG (Demokratycznej Armii Grecji), popieranymi z kolei przez lewicowych macedońskich partyzantów z Frontu Wyzwolenia.
Lipiec – sekretarz stanu USA George Marshall formułuje plan pomocy gospodarczej dla Europy (European Recovery Program), w myśl słów wypowiedzianych w przemówieniu wygłoszonym na Uniwersytecie Harvarda: Stany Zjednoczone powinny zrobić wszystko, co jest w ich mocy, by pomóc w powrocie do zdrowia gospodarczego na świecie, bez którego nie może być politycznej równowagi i pokoju.
Wrzesień – założenie na naradzie partii komunistycznych i robotniczych w Szklarskiej Porębie Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych („Kominform”).
Rezygnacja Polski pod naciskiem ZSRR z udziału w planie Marshalla.
Początek sowietyzacji państw „demokracji ludowej”; początek dekolonizacji, w wyniku której rozpadają się imperia kolonialne, np.: podział Indii Brytyjskich na dwa państwa - Indie i Pakistan.



1948
Sierpień - obrady Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu - propagandowego zlotu miłośników ZSRR i Polskich komunistów, skierowanego przeciw "Amerykańskiemu imperializmowi".
Rozpoczęcie blokady Berlina, trwającej do 1949 roku.
Powstanie państwa Izrael.
Powołanie Bolesława Bieruta na funkcję I sekretarza KC PPR
Uchwalenie przez ONZ w Paryżu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, rozpoczynającej się słowami:
Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata (…)
Mianowanie Stefana Wyszyńskiego Prymasem Polski (październik).



1949
Powołanie z inicjatywy Stalina Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)z udziałem państw socjalistycznych w Moskwie, jako wschodnioeuropejską odpowiedź na Plan Marshalla i powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (styczeń)
Powstanie Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).
Powstanie RFN - Republiki Federalnej Niemiec.
Powstanie Chińskiej Republiki Ludowej oraz NRD, z którym Polska nawiązuje stosunki dyplomatyczne (październik).



1950
Pierwsza polska audycja Radia Wolna Europa (kwiecień)
Układ z NRD o przyjaźni i granicy polsko-niemieckiej podpisany w Zgorzelcu.
Początek wojny w Korei, trwającej do lipca 1953, między Koreą Północną (wspieraną przez Chiny i ZSRR) a Południową (z USA oraz siłami ONZ przy boku).

1951
Podpisanie przez Japonię pokoju z państwami zachodnimi, kończącego okupację.

1952
Podpisanie polsko-radzieckiej umowy o budowie Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.
Przyjęcie konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (lipiec).
Wybory do Sejmu (październik).
Złożenie urzędu premiera przez Józefa Cyrankiewicza i odwołanie rządu.
Bolesław Bierut premierem PRL.

1953
Śmierć Józefa Stalina i początek „odwilży”.
Zrzeczenie się przez rząd polski, pod wpływem ZSRR, spłaty reszty niemieckich odszkodowań wojennych.

1954
Uznanie przez Radę Państwa PRL „stanu wojny” z Niemcami za zakończony (luty).
Rozwiązanie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
Odwołanie Bolesława Bieruta z funkcji premiera i zastąpienie go Józefem Cyrankiewiczem.
Powstanie Układu Warszawskiego.
Konferencja w Genewie w sprawie Indochin i Korei (lipiec).
Zawarcie układu paryskiego o włączeniu RFN do NATO (wszedł w życie 5 maja 1955).
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych RFN- ZSRR.
Odzyskanie suwerenności przez Austrię, w myśl postanowień Traktatu państwowego w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii podpisanego przez ministrów spraw zagranicznych ZSRR, Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Austrii.



1956
Udział delegacji polskiej w XX Zjeździe KPZR, na którym Nikita Chruszczow poddaje krytyce kult jednostki i potępia system stalinowski:
Terror ten był faktycznie skierowany nie przeciwko resztkom rozbitych klas wyzyskiwaczy, lecz przeciwko uczciwym pracownikom partii i państwa radzieckiego, przeciwko którym wysuwano kłamliwe, oszczercze, niedorzeczne oskarżenia o "dwulicowość", "szpiegostwo", "szkodnictwo", przygotowanie zmyślonych zamachów i tym podobne. [...] Bardzo ciężkie następstwa [...] miała także ta okoliczność, że w ciągu lat 1937–1941 wskutek podejrzliwości Stalina unicestwiono na podstawie oszczerczych oskarżeń wielu dowódców wojskowych i pracowników politycznych.

PZPR popiera radziecką interwencję zbrojną na Węgrzech.
Inwazja wojsk francusko-angielsko-izraelskich na Egipt.
Ogłoszenie niepodległości Maroka, Sudanu i Tunezji.
Wybuch powstania węgierskiego, będącego próbą zdobycia wolności i uwolnienia się spod sowieckiego jarzma.
Wyścig USA i ZSRR o panowanie w kosmosie.
Uznanie końca wojny z Japonią przez kraje socjalistyczne i nawiązanie kontaktów dyplomatycznych.
Poznański Czerwiec zwany także powstaniem poznańskim, czyli pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje uliczne.
Powołanie Władysława Gomułki na VIII plenum KC PZPR na stanowisko I sekretarza KC PZPR.
Utworzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW) oraz Służby Bezpieczeństwa (SB).



1957
Zawarcie polsko-radzieckich układów o stacjonowaniu wojsk radzieckich w Polsce oraz o przeniesieniu naszych rodaków z ZSRR a także umów gospodarczych.
Rozwój polsko-amerykańskiej współpracy kulturalnej.
Podpisanie umów międzynarodowych - Traktatów Rzymskich, skupiających w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg.
Ogłoszenie tzw. doktryny Eisenhowera, prezydenta USA, zakładającej pomoc, także militarną, dla państw Bliskiego Wschodu, co w rzeczywistości było formą zabezpieczenia się przed ewentualną agresją komunistyczną.
Kolonia brytyjska Złotego Wybrzeża, nad Zatoką Gwinejską na zachodzie Afryki, zamienia się w Ghanę i uzyskuje niepodległość.



1958
Podpisanie przez Polskę i Czechosłowację porozumienia w sprawie granicy.
Rozpoczęcie przez Mao Tse–tunga realizacji „wielkiego skoku”, czyli gigantycznej próby gruntownego, równoczesnego przyspieszenia rozwoju przemysłu i rolnictwa (hasło: więcej, szybciej, taniej, później dodano także oszczędniej), a w praktyce rujnującej gospodarkę i wywołującego falę głodu.
Charles de Gaulle - polityk i teoretyk wojskowości, przywódca emigracyjnego rządu Francji w czasie II wojny światowej prezydentem V Republiki we Francji.
Ogłoszenie niepodległości Gwinei, państwa w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim.



1959
Przystąpienie Polski do Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Podpisanie przez ZSRR, Polskę, Węgry, Czechosłowację i NRD umowy o budowie największego na świecie rurociągu naftowego „Przyjaźń”, łączącego Syberię i Europę Środkową.
Wybuch rewolucji na Kubie, w wyniku której władzę przejął Fidel Castro, autor hasła: Komunizm albo śmierć.

1960
1960 rokiem Afryki, w której 16 państw odzyskuje niepodległość.
Lot syna stolarza i dojarki z kołchozu - Jurij Gagarina w kosmos.

1961
Zerwanie stosunków dyplomatycznych Albanii z ZSRR i RWPG.
Wzniesienie muru berlińskiego (13 sierpnia 1961), czyli systemu umocnień długości 155 km oddzielającego Berlin Wschodni - stolicę Niemieckiej Republiki Demokratycznej i miejscowości zachodniej Brandenburgii od Berlina Zachodniego.
Przyjęcie w PRL ustawy o systemie oświaty wprowadzającym ośmioletnią szkołę podstawową.


1962
Tak zwany kryzys kubański – jeden z najpoważniejszych kryzysów w historii międzynarodowych stosunków politycznych, będący wynikiem instalowania przez ZSRR wyrzutni pocisków dalekiego zasięgu na Kubie. W efekcie porozumienia ZSRR usunął rakiety, a USA zobowiązało się tolerować rząd Fidela Castro.
Wycofanie wojsk francuskich z Algierii i uznanie jej niepodległości przez prezydent Charlesa de Gaulle’a.
W październiku początek II Soboru Watykańskiego w Kościele katolickim, trwającego do końca 1965 roku, o którym Ojciec Pio powiedział do papieskiego wysłannika:
Na miłość boską, szybko zakończcie ten Sobór!

To wydarzenie zapoczątkowało ekumenizm w liturgii. Wprowadzono języki narodowe, uchwalono kilkanaście ważnych dokumentów (m. in. o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich, apostolstwie świeckich), zreorganizowano Kurię Rzymską.



1963
Zabójstwo prezydenta Johna F. Kennedy’ego, autora słów Ludzkość musi położyć kres wojnie, bo inaczej wojna położy kres ludzkości.
Podpisanie traktatu elizejskiego przez Konrada Adenauera i Charlesa de Gaulle’a, traktującego o współpracy między RFN a Francją i uważanego za symbol francusko-niemieckiego pojednania.

1964
Rezygnacja Nikity Chruszczowa ze stanowiska I sekretarza KPZR. Jego następcą zostaje Leonid Breżniew, a premierem Aleksiej Kosygin.
Obchody XX-lecia PRL i ogłoszenie z tej okazji amnestii dla więźniów.

1965
Początek wojny w Wietnamie, toczącej się na terytorium Wietnamu Południowego, Laosu i Kambodży.
Podpisanie układu polsko-radzieckiego o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy na dalszych 20 lat.
Obrady VI Światowego Kongresu Związków Zawodowych w Warszawie (520 delegatów z 90 państw).
Wysłanie przez biskupów polskich listu do biskupów niemieckich.

1966
Wycofanie się Francji ze struktur wojskowych NATO.
Wizyta Charlesa de Gaulle’a w ZSRR, podczas której głosi potrzebę zjednoczonej, niezależnej od USA i ZSRR Europy (hasło „Europa ojczyzn”), powiązanej związkami gospodarczymi przy zachowaniu odrębności kulturowej poszczególnych krajów.
Obchody 1000-lecia Państwa Polskiego.

1967
Potępienie przez rząd PRL izraelskiej agresji na kraje arabskie oraz zerwanie stosunków dyplomatycznych z tym państwem.
Złożenie wizyty w Polsce przez prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a.
Przeprowadzenie w Grecji wojskowego zamachu stanu, dającego początek blisko ośmioletnim rządom wojskowych junty czarnych pułkowników.
Konferencja w Karlowych Varach ujawniająca rozkład ruchu komunistycznego w Europie. Wzięli w niej udział czołowi przywódcy partii komunistycznych (bez przedstawicieli Rumunii, Jugosławii, Albanii, Szwecji, Holandii), którzy złożyli między innymi deklarację o normalizacji stosunków z RFN oraz oficjalnie zaakceptowali istnienie dwóch państw niemieckich.
„Wojna sześciodniowa” - taktyczny i strategiczny sukces Izraela, w trakcie której zajął on Synaj, Zachodni Brzeg Jordanu i Wzgórza Golan.



1968
Wojska polskie biorą udział w inwazji Układu Warszawskiego na Czechosłowację, kończąc tym samym „praską wiosnę”.
Protesty polskich studentów w związku z administracyjnym zakazem wystawiania "Dziadów" Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie
Wydanie przez Breżniewa doktryny, zwanej także doktryną „ograniczonej suwerenności” państw socjalistycznych, w myśl której kraje Układu Warszawskiego ograniczały suwerenność państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej.



1969
Krwawe walki między ZSRR a Chinami nad rzeką Ussuri oraz nad Amurem.
Rozłam w ruchu komunistycznym na zwolenników Moskwy i Pekinu.
Początek nowej polityki wschodniej RFN.
Dotarcie na księżyc Neila Armstronga i Erwina Aldrina w Apollo 11 (część zwolenników teorii spiskowej uważa, że wszystkie misje Apollo zostały sfilmowane na specjalnie skonstruowanym planie) i wypowiedzenie pamiętnych słów:
To jest mały krok człowieka, ale wielki krok ludzkości.




1970
Podpisanie w Warszawie, między Polską a RFN układu o nienaruszalności granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Podwyżka cen produktów żywnościowych w PRL wywołująca tzw. wydarzenia grudniowe – wiece protestacyjne i strajki robotnicze, szczególnie nasilone w Gdyni, Gdańsku i Szczecinie, w wyniku których zginęły co najmniej 44 osoby, a 1160 zostało rannych.
Odsunięcie Władysława Gomułki od władzy. Pierwszym sekretarzem KC PZPR Edward Gierek.
Odwołanie Józefa Cyrankiewicza ze stanowiska premiera. Jego następcą Piotr Jaroszewicz.



1971
Zmiana nazwy Kongo-Leopoldville na Zair pod rządami dyktatora Mobutu Sese Seko, który jako głównodowodzący armii narodowej, w 1965 w wyniku zamachu stanu przejął władzę w państwie.

1972
Podpisanie przez Richarda Nixona i Leonida Breżniewa układu SALT I o ograniczeniu zbrojeń strategicznych, stanowiącego element dialogu amerykańsko-radzieckiego podczas zimnej wojny.
Ratyfikowanie układów PRL – RFN, zakładających wypłacenie odszkodowania przez rząd RFN dla ofiar hitlerowskich eksperymentów medycznych.
Zaakceptowanie przez papieża Pawła VI granic administracji kościelnej, wytyczonych w oparciu o granice zachodnie PRL.
Polityka otwarcia Polski na Zachód Edwarda Gierka: współpraca gospodarcza, kulturalna i polityczna m. in. z Wielką Brytanią, Belgią, Austrią, USA, krajami skandynawskimi, krajami Trzeciego Świata.
Aktywny udział Polski w pracach ONZ, udział naszych wojsk w Doraźnych Siłach Zbrojnych ONZ, kontakty robocze PRL – Watykan.



1973
Wprowadzenie płynnego kursu walut w Polsce.
Przewrót wojskowego i polityka, przywódcy junty wojskowej, autora słów: W moim kraju nawet liść na drzewie nie drży bez mojej wiedzy - gen. Augusto Pinocheta w Chile, w wyniku którego od władzy został odsunięty prezydent Salvador Allende.
Wojna Jom Kipur, zapoczątkowana atakiem Egiptu i Syrii na Izrael, w wyniku której w ciągu zaledwie kilkunastu dni ponad 7 tysięcy Izraelczyków zostało rannych, prawie trzystu dostało się do niewoli, w walkach stracono 400 czołgów i 102 samoloty. Podobne straty dotknęły przegrane państwa arabskie.
Wycofanie wojsk USA z Wietnamu
Przyjęcie RFN i NRD do ONZ.
Czterokrotne podniesienie cen ropy naftowej przez państwa arabskie zrzeszone w OPEC, powodujące kryzys gospodarczy państw zachodnich nazwany stagflacją (zarówno wzrost cen, jak i ograniczenie produkcji).



1974
Rewolucja „goździków” w Portugalii – bezkrwawy zamach stanu przeprowadzony przez wojskowych w celu obalenia dyktatora Marcelo Caetano.
Ustąpienie ze stanowiska prezydenta Richarda Nixona po aferze Watergate - skandalu politycznym i związanym z nim kryzysem konstytucyjnym.
Konflikt Grecji i Turcji na Cyprze, w wyniku którego ta pierwsza wystąpiła z NATO.

1975
Zajęcie Sajgonu przez Wietnam Północny i wprowadzenie komunistycznych rządów w całym Wietnamie.
Śmierć gen. Francesco Franco i przejęcie władzy w Hiszpanii przez króla Juana Carlosa.
Obrady Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Helsinkach, z udziałem 33 przywódców krajów europejskich (udział delegacji polskiej) oraz USA i Kanady, w czasie której zajmowano się kwestią 3 głównych problemów: bezpieczeństwa, współpracy gospodarczej i ochrony środowiska oraz przestrzegania praw człowieka i kontaktów międzyludzkich. Na zakończenie obrad podpisano Akt Końcowy KBWE o nienaruszalności granic w Europie, pokojowym rozstrzyganiu konfliktów i o współpracy międzynarodowej.
Uchwalenie ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym PRL, likwidującej powiaty i wprowadzającej podział kraju na 49 województw.
Otwarcie Dworca Centralnego w Warszawie.



1976
Zjednoczony komunistyczny Wietnam sojusznikiem ZSRR.
Protesty robotnicze w Radomiu i Ursusie. Powstanie Komitetu Obrony Robotników (KOR).

1977
Wizyta kanclerza RFN Helmuta Schmidta w Polsce.
Wyjazd prezydenta USA Jimmy’ego Cartera i Edwarda Gierka do Watykanu.
Ogłoszenie tzw. doktryny Cartera.
Utworzenie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO).

1978
Mirosław Hermaszewski – pierwszy Polak w kosmosie i jego słynne słowa wypowiedziane ze stacji Salut 6 podczas łączności z Ziemią: Oczywiście nieraz oglądałem ojczyznę z samolotów, ale teraz było to zupełnie coś innego. Jednym spojrzeniem obejmowałem wielki obszar. Cały kraj. Polska wyglądała stąd mała, ale jednocześnie piękna.
Podpisanie umowy egipsko–izraelskiej w Camp David w sprawie pokoju na Bliskim Wschodzie, pierwszego traktatu pokojowego wynegocjowanego pomiędzy państwem arabskim a Izraelem.
Zawarcie układu japońsko-chińskiego o pokoju i przyjaźni.
Wybór kardynała Karola Wojtyły na biskupa Rzymu. Nowy papież przybrał imię Jan Paweł II.



1979
Jan Paweł II na pielgrzymce w Polsce.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych na linii USA – Chińska Republika Ludowa.
Podpisanie przez Jimmy’ego Cartera i Leonida Breżniewa układu SALT II w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych między USA a ZSRR, ustalającego limity ilościowe i jakościowe systemów broni strategicznej (USA nie ratyfikowało go z powodu agresji ZSRR na Afganistan).
Ogłoszenie Europejskiego Systemu Monetarnego, planującego wprowadzenie wspólnej waluty euro (ecu).



1980
Bojkot olimpiady w Moskwie przez państwa zachodnie, między innymi Stany Zjednoczone, Kanadę, Kenię, Norwegię, Republikę Federalną Niemiec w ramach sankcji względem ZSRR za interwencję w Afganistanie. Łącznie zabrakło członków aż 63 reprezentacji państwowych – to koniec ery odprężenia.
Ronald Reagan 40. prezydentem USA (to on udzielił znaczącej pomocy "Solidarności" w walce o obalenie komunizmu w Polsce).
Początek ośmioletniej wojny między Iranem i Irakiem.



1981
Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce.
Protesty polityków i zachodniej opinii publicznej.

1982
Zawieszenie stanu wojennego.
Wybuch wojny angielsko–argentyńskiej o Falklandy (Malwiny).
Helmut Kohl, autor słów Stany Zjednoczone powinny zrozumieć, że Europejczycy są partnerami, a nie wasalami, kanclerzem RFN.
Śmierć Leonida Breżniewa - Jurij Andropow, radziecki działacz partyjny i państwowy, sekretarzem KPZR.

1983
Wizyty partyjno–państwowe w Polsce przywódców Węgier (Janos Kadar), Czechosłowacji (Gustaw Husak) oraz NRD (Erich Honecker, autor słów:
Mur będzie stał za 50, a nawet za 100 lat, jeśli przyczyny, dla których powstał, nie zostaną usunięte
).
Druga pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski.
Zniesienie stanu wojennego.
Decyzja czternastu szefów rządów NATO o rozmieszczeniu w Europie 572 rakiet Pershing II i Cruise.
Śmiertelne pobicie Grzegorza Przemyka, syna związanej z opozycją poetki Beaty Sadowskiej.
Ogłoszenie orędzia do narodu, w którym prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Reagan mówi o amerykańskim programie strategicznej obrony antybalistycznej krajów NATO przed atakiem ze strony Związku Radzieckiego.



1984
XXIII Igrzyska Olimpijskie w Los Angeles zbojkotowane przez państwa socjalistyczne (w tym Afganistan,�Angolę,�Birmę, Bułgarię, Czechosłowację, Etiopię,�Iran,�Kubę,�Laos, Libię, NRD, Polskę, Węgry,�Wietnam oraz oczywiście ZSRR.

1985
Wizyta Wojciecha Jaruzelskiego we Francji (pierwsza na Zachodzie od stanu wojennego).
Michaił Gorbaczow sekretarzem generalnym KPZR – początek pierestrojki, czyli procesu przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985-1991.
Spotkanie Gorbaczowa z Reaganem początkiem rozmów o wyścigu zbrojeń.

1986
Normalizacja stosunków polsko- amerykańskich.
Katastrofa w elektrowni atomowej w Czarnobylu. - największa katastrofa w historii energetyki jądrowej i jedna z największych katastrof przemysłowych XX wieku.

1987
Szczyt Gorbaczow–Reagan w Waszyngtonie: podpisano układu o likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu.
Wizyta Wojciecha Jaruzelskiego w Watykanie.
Trzecia pielgrzymka papieża do Polski, podczas której odwiedził miasta: Warszawa, Lublin, Tarnów, Kraków, Szczecin, Gdynia, Sopot, Gdańsk, Częstochowa, Łódź i na zakończenie wygłosił referat Cztery prawa warunkujące postęp:
Są to: prawo do prawdy – prawo do wolności – prawo do sprawiedliwości – prawo do miłości. Każde z nich odpowiada dogłębnie naturze człowieka i godności ludzkiej osoby. Każde z nich warunkuje prawdziwy postęp, nie tylko osobowy, ale i społeczny. I nie tylko duchowy, ale także materialny. Również postęp ekonomiczny.
Zniesienie przez USA sankcji ekonomicznych wobec Polski i wznowienie stosunków dyplomatycznych.



1988
Wizyta Michaiła Gorbaczowa i Margaret Thatcher (premier Wielkiej Brytanii) w Polsce.

1989
Obrady „okrągłego stołu”.
Pierwsza tura wyborów do tzw. Sejmu kontraktowego, zwyciężona przez Obywatelski Komitet Wyborczy skupiony wokół "Solidarności". Datę tę przyjmuje się najczęściej za koniec władzy komunistycznej w Polsce.
Powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych na linii PRL – Watykan.
Uchwalenie przez sejm zmiany nazwy państwa na Rzeczpospolitą Polską.
Masakra studentów na placu Tienanmen w Pekinie.
„Jesień narodów” w Europie.
Upadek muru berlińskiego.
Spotkanie George’a Busha z Michaiłem Gorbaczowem na Malcie – koniec zimnej wojny i doktryny Breżniewa.





Mapa serwisu: