Socrealizm

Podobnie jak w przypadku literatury, socrealizm nakładał na artystów plastyków określone wymogi ideowe i filozoficzne, którym mieli podporządkować swoje dzieła. Przede wszystkim musieli oni malować, rzeźbić i budować w myśl „determinantu klasowego” zaczerpniętego z teorii Hegla o jedności dzieła sztuki z procesem historycznym. W ten sposób Marks i Engels określili wyznaczniki estetyczne dla nurtu socjalistycznego realizmu, które upodobniały wytwór artysty do produktu fabrycznego. Według filozofów komunistycznych sztuka powinna pełnić funkcję dydaktyczną w procesie kształtowania nowego typu człowieka. Realizm stał się wówczas jedyną dopuszczalną formą wyrazu, a wszystkie uważane dotąd uniwersalne cechy estetyczne uważano za klasowe. Artyści tworzący w nurcie socrealistycznym musieli podporządkować się całkowicie rzekomemu procesowi historycznemu.

Wyznaczniki filozoficzne i ideologiczne bardzo ograniczyły tematykę i formę dzieł artystów zmuszonych do tworzenia według tych wytycznych. Nic więc dziwnego, że najczęściej powstającymi wówczas pracami były portrety najważniejszych osób w państwach komunistycznych, ilustracje ukazujące robotników i chłopów przy codziennej pracy oraz sceny batalistyczne. Wszystkie dzieła charakteryzowały się monumentalnością, patosem i szczególną dbałością o zachowanie realizmu. Dzięki tym zabiegom sztuka stała się masowa i zrozumiała dla wszystkich obywateli państw socjalistycznych. Można powiedzieć, że pod względem formalnym socrealizm nawiązywał do klasycyzmu.
Zleceniodawcami obrazów, rzeźb i budynków niemal zawsze było państwo, które bezwzględnie wymagało zachowania radzieckich wytycznych. Co ambitniejsi artyści usiłowali przemycać w dziełach elementy kubizmu czy koloryzmu. Dla władz jednak najważniejsze pozostawało zachowanie realizmu i przesłania ideologicznego prac.
Za najważniejszych przedstawicieli socrealizmu w malarstwie uważa się oczywiście Rosjan. Zaliczają się do nich Borys Joganson, autor m.in. Przesłuchania komunisty, Aleksander Gierasimow, którego najsłynniejszym dziełem jest Stalin i Woroszyłow na Kremlu oraz Isaak Brodski, spod którego pędzla wyszedł obraz zatytułowany Lenin w Smolnym. Jeśli chodzi o rzeźbę, to zdecydowanie najgłośniejszym radzieckim twórcą była Wiera Muchina, autorka słynnej pracy Robotnik i kołchoźnica.

  Dowiedz się więcej