Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl Lektury Analizy i interpretacje Motywy literackie Epoki
W języku polskim wyróżniamy tryb orzekający, tryb przypuszczający/warunkowy oraz tryb rozkazujący.

Tryb orzekający – to najbardziej podstawowy tryb czasownika. Służy do określania faktów lub planów, zarówno w przeszłości, teraźniejszości, jak i przyszłości.

Na przykład:

W każdej sytuacji liczę na siebie.
W 2012 roku miałeś 10 lat.
Za rok o tej porze nadal będziemy się spotykać.


Jak sam widzisz, nie ma tu mowy o żadnym gdybaniu, pytaniu, snuciu planów, rozkazywaniu czy proszeniu kogoś o coś.

Tryb przypuszczający/warunkowy – za jego pomocą mówimy o czynnościach, które mogą lub mogłyby zostać wykonane. Nieważne, czy jest to rzeczywiście możliwe, czy nie. Na przykład:
Zjadłbym dziś na obiad zupę pomidorową.
Gdyby się dało, polecielibyśmy na słońce.
Dzieci poszłyby na spacer, ale jest fatalna pogoda.
Napiłbyś się herbaty?

Czasowniki w trybie przypuszczającym podlegają odmianie przez osoby i rodzaje. Na przykład: czasownik kupić.

Liczba pojedyncza
(ja) kupiłbym, kupiłabym
(ty) kupiłbyś, kupiłabyś
(on, ona, ono): kupiłby, kupiłaby, kupiłoby

Liczba mnoga
(my) kupilibyśmy, kupiłybyśmy,
(wy) kupilibyście, kupiłybyście
(oni, one) kupiliby, kupiłyby

Dobrze wiedzieć
W czasownikach w trybie przypuszczającym cząstka -by jest ruchoma. Oznacza to, że może się „odpinać” od czasownika i funkcjonować samodzielnie. Możemy więc powiedzieć: Kupiłabym samochód, ale żaden mi się nie podoba lub chętnie bym kupiła samochód, ale żaden mi się nie podoba. Oba zdania znaczą dokładnie to samo i oba są poprawne.


Tryb rozkazujący – wbrew swojej nazwie nie musi zawsze oznaczać rozkazu. Czasowników w trybie rozkazującym używamy też do wydawania poleceń, żądań lub próśb. Na przykład:

Niech on trzyma lepiej język za zębami.
Mów proszę nieco głośniej, bo słabo cię słyszę.
Natychmiast wracajcie do sali!

Dobrze wiedzieć
Z uwagi na to, że czasownik w trybie rozkazującym zawsze odnosi się do innej osoby lub osób, nie występuje on w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Nie występuje również w rodzajach: zarówno do mężczyzny, kobiety, jak i dziecka będziemy używać dokładnie tej samej formy. Nie występuje też w czasie przeszłym, gdyż dotyczy przyszłości lub teraźniejszości.

Zwróć jednak uwagę, że język polski jest bardzo rozbudowany, a prośby czy żądania można wyrazić na wiele sposobów. Nie każdy z nich będzie trybem rozkazującym! Zobacz poniższe przykłady.

Natychmiast oddaj mi portfel!
Masz mi natychmiast oddać portfel!




strona:   - 1 -  - 2 - 


Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij





  Dowiedz się więcej
1  Kontrast – dobry i zły glina
2  Onomatopeja – dźwięki słowem pisane
3  Dopełnienie – część zdania, która „dopełnia” orzeczenie