Jakie są rodzaje przydawek?

W języku polskim wyróżniamy następujące przydawki:

• przydawka przymiotna,
• przydawka rzeczowna,
• przydawka dopełniaczowa,
• przydawka przyimkowa,
• przydawka dopełnieniowa,
• przydawka okolicznikowa.

Omówmy teraz krótko każdą z nich.

Przydawka przymiotna

Jak zapewne już się domyślasz, przydawka przymiotna może zostać wyrażona za pomocą przymiotnika. Będą to więc:

ładna dziewczyna
pusty kubek
skomplikowane zadanie

Poza zwykłym przymiotnikiem przydawka przymiotna może być jednak wyrażona również za pomocą zaimka przymiotnego:

moja dziewczyna
tamten kubek
inne zadanie

… oraz imiesłowu przymiotnikowego:
gadające głowy (imiesłów przymiotnikowy czynny)
kobieta pracująca (imiesłów przymiotnikowy czynny)
wałkowany temat (imiesłów przymiotnikowy bierny)

Przydawka rzeczowna

Przydawka rzeczowna wyrażona może być wyłącznie za pomocą rzeczownika w mianowniku (czyli odpowiada wyłącznie na pytania kto? oraz co?). Zobacz przykłady:

film „Gran Torino”
gra „Red Dead Redemption”
powieść „Krzyżacy”
miasto Kraków

Przydawka dopełniaczowa

Przydawka dopełniaczowa również wyrażona jest za pomocą rzeczownika, przy czym rzeczownik ten musi występować w dopełniaczu (kogo? czego?).
kraina potworów
sala zwierzeń
pokój zabaw

Przydawka przyimkowa

Przydawka przyimkowa musi zostać wyrażona za pomocą wyrażenia przyimkowego. Wyrażenie przyimkowe może zawierać przyimki, takie jak: za, dla, po, przy i tak dalej. Zobacz przykłady przydawki przyimkowej:

prezent dla nauczyciela
stół przy ścianie
pogoń za szczęściem

Przydawka dopełnieniowa

Ten rodzaj przydawki wymaga poświęcenia nieco więcej uwagi. Przydawką dopełnieniową jest rzeczownik utworzony od czasownika. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że zachowuje się jak dopełnienie (czyli część zdania, określająca orzeczenie). Najłatwiej będzie Ci ją zrozumieć na przykładach:

rzut oszczepem

Rzeczownik rzut określony jest przydawką oszczepem. Zauważ jednak, że słowo rzut pochodzi od czasownika rzucać, a całe wyrażenie można wykorzystać w zdaniu, np. Mistrz rzucił oszczepem. W takim wypadku słowo oszczepem byłoby dopełnieniem, gdyż określałoby orzeczenie, czyli czasownik rzucił (czym? oszczepem).
prowadzenie samochodu
Rzeczownik "prowadzenie" określony jest przydawką "samochodu". Zauważ, że słowo "prowadzenie" pochodzi od czasownika "prowadzić", a całe wyrażenie można wykorzystać w zdaniu, np. Wczoraj prowadziłam samochód. W tym przypadku słowo "samochód" byłoby dopełnieniem, gdyż określa orzeczenie, czyli czasownik prowadziłam (co? samochód).

Przydawka okolicznikowa

Przydawka okolicznikowa również występuje wyłącznie z rzeczownikami, które zostały utworzone od czasowników. Jednocześnie w zdaniu zachowuje się ona jak okolicznik. Co to znaczy? Spójrz na poniższe przykłady przydawek:

wyprawa na ryby

Rzeczownik "wyprawa" określony jest przydawką "na ryby". Zauważ, że słowo "wyprawa" pochodzi od czasownika "wyprawić się", a całe wyrażenie można wykorzystać w zdaniu, np. Ojciec wyprawił się na ryby. W tym przypadku na ryby byłoby okolicznikiem, gdyż określa orzeczenie, czyli czasownik "wyprawił" (na co? na ryby).
wyjazd w góry
Rzeczownik "wyjazd" określony jest przydawką "w góry". Zauważ, że słowo "wyjazd" pochodzi od czasownika "wyjeżdżać", a całe wyrażenie można wykorzystać w zdaniu, np.: Co roku wyjeżdżamy w góry. W tym przypadku w góry byłoby okolicznikiem, gdyż określa orzeczenie, czyli czasownik wyjeżdżamy (dokąd? W góry).

Przydawka charakteryzująca a klasyfikująca

Poza podziałem na różne rodzaje przydawek, istnieje jeszcze jedna klasyfikacja tej części zdania. Chodzi o podział na przydawkę charakteryzującą oraz przydawkę klasyfikującą.

Spójrz na poniższe zdania:
Piję tylko czarną kawę, bez cukru i bez mleka.
Przydawka stoi przed rzeczownikiem. Zawsze, kiedy przymiotnik stoi przed rzeczownikiem, mówimy o przydawce charakteryzującej. Pokazuje bowiem ona charakter przedmiotów: czarna kawa, zaczarowany ołówek, szalony naukowiec, wielka miłość, błękitny rekin i tak dalej.

To jest kawa czarna Arabica 20%.
Tutaj przydawka stoi po rzeczowniku. Dzieje się tak wtedy, kiedy przymiotnik nadaje rzeczownikowi klasyfikacji. Czarna to rodzaj, a nie kolor kawy. Takie przydawki nazywamy przydawkami klasyfikującymi. Wyodrębniają one klasę, rodzaj czy gatunek. Inne przykłady to chociażby: rekin błękitny, język naturalny, powieść historyczna.

  Dowiedz się więcej