- W obliczu zagrożenia ze strony Szwedów Polacy potrafili się zjednoczyć i wspólnie walczyć o wolność.
- Dowodem ich odwagi w „Potopie” jest obrona Jasnej Góry.
- Gdy wojownicy wątpliwi w zwycięstwo otuchy dodawał im ksiądz Kordecki, który sam nie walczył, jednak jego wiara udzielała się pozostałym.
- Z drugiej strony Sienkiewicz w „Potopie” pokazał tchórzostwo polskich szlachciców i przedkładanie przez nich własnego dobra ponad dobro ojczyzny.
- Dla własnych korzyści byli gotowi oddać Polskę bez walki.
- Sienkiewicz pokazał także, jak ogromną rolę w zwycięstwie odgrywa postać dowódcy.
„Dżuma” Albert Camus – mieszkańcy Oranu przyjmowali różne postawy wobec epidemii śmiertelnej choroby. Część z nich (np. doktor Rieux) aktywnie walczyła z chorobą. Inni dopiero po pewnym czasie zdali sobie sprawę z zagrożenia i zaangażowali się w pomoc (np. dziennikarz Rambert). Wśród Orańczyków byli też tacy, którzy wykorzystali kryzys dla własnych korzyści (np. Cottard);