- Stanisław Wyspiański zawarł w „Weselu” wspomnienia o dawnej świetności Polski i wydarzeniach historycznych takich jak rabacja galicyjska, czy konfederacja targowicka.
- Te wątki posłużyły mu do przedstawienia własnej oceny dziejów ojczyzny.
- Miała ona zwrócić uwagę Polaków na ich błędy i słabości,
- Wśród nich autor wymienił bierność, brak odwagi do działania, niedojrzałość i rozpamiętywanie dawnych konfliktów.
- Krytyczna ocena i wspomnienia o dawnej potędze miały także zachęcić rodaków do przyjęcia patriotycznej postawy.
„Dziady cz. III” Adam Mickiewicz – dramat zawiera smutną ocenę dziejów Polski związaną z podziałami w polskim społeczeństwie, obojętnością inteligentów na los ojczyzny i koniecznością poświęcenia się Polaków w celu wyzwolenia się spod zaborów;