- Rosyjskie władze opracowały system, który miał na celu zniewolenie więźniów, odebranie im godności i ich upodlenie.
- Wszystko to miało stworzyć bezwolnych i podporządkowanych systemowi ludzi.
- W sowieckich łagrach panowały inne warunki, które stopniowo odbierały człowiekowi empatię i człowieczeństwo.
- Więźniowie kierowali się przede wszystkim prawem silniejszego i bez skrupułów kradli, bili, gwałcili, a nawet mordowali.
- Jedynie nieliczni próbowali zachować swoją godność poprzez bunt wobec systemu czy pomaganie towarzyszom niedoli.
- Grudziński, będąc więźniem, zdawał sobie sprawę z emocji towarzyszących jego towarzyszom i uznał, że człowiek może zachowywać się po ludzku tylko w ludzkich warunkach.
- Granice ludzkiej godności są więc według autora tam, gdzie człowiek ma jeszcze siłę walczyć o siebie i swoje człowieczeństwo.
„Zdążyć przed panem Bogiem” Hanna Krall – Marek Edelman, opisując tragiczne losy getta żydowskiego, opisywał przypadki podawania przez pielęgniarki pacjentom szpitala cyjanku czy zabijania noworodków. Z dzisiejszej perspektywy takie postępowanie wydawać się może nieludzkie, jednak kobiety chciały w ten sposób pomóc chorym uniknąć śmierci w komorze gazowej;